Maya: Diccionario Español. Familia lingüistica.

Lenguas Pueblos Originarios
Portada Pueblos Originarios Secciones Pueblos Originarios Facebook Pueblos Originarios Twitter Pueblos Originarios
Maya Español
Maya Español
a tu (posesivo) 
a tuya 
a tuyo 
a’ake apellido 
a’al advertir 
a’al enunciar 
a’al ba’al difamar 
a’al ba’al, líik’s t’aan chismear 
a’al k’eban, tsol k’eban confesar 
a’al k’eban, tsolk’eban confesión 
a’al, t’aan comunicar 
a’al, t’aan decir 
a’al, ts’aa ohéetbil proclamar 
a’al, ts’aa ohéetbil promulgar 
a’al, tsool, taas ordenar 
a’alah ba’al, líik’s t’aan chismoso 
a’alah ba’al, líik’sah t’aan chisme 
a’alah ba’al, pooch’il agravio 
áabil (h) nieto 
áabil (x) nieta 
aak hierba graminea 
áak galápago 
áak tortuga 
áak sa’ atole ritual 
aak’ bejuco 
aak’ lengua (organo) 
áak’, túumben, siis, che’che’, tulup fresco 
áak’ab ka’ohe, áak’ab ka’awheh. anteanoche 
áak’ab ts’unu’un mariposa nocturna 
áak’ab, ook’in noche 
áak’abhil, ok’onhih, o’niak anoche 
áak’abil, éek’hoch’e’enil obscuridad 
áak’abtal, ée’hoch’e’ental, ée’same’ental, ok’nak kíin anochecer 
áak’abtal, éek’hoch’e’ental oscurecer 
áak’al laguna 
áak’al, áak’al che’, ha’achi’ aguado 
áak’al, áak’alche’, chak luuk’ ciénega 
áak’al, áak’alche’, chak luuk’ pantano 
áak’alche’ manglar 
áakach tábano 
áakam bramido 
áakam gemido 
áakam gemir 
áakam, áakan quejido 
áakam, men muuk’ pujar 
aakbal caparazón de tortuga 
áaktun, k’u’, sahkab madriguera 
áaktun, sahkab caverna 
áaktun, sahkab cueva 
áaktun, sahkab mina 
áaktun, sajkab gruta 
aal hijo 
aal pesado 
aal k’ab dedo 
aal kéek cervatillo 
aal kéek cervato (venadito) 
aal ook dedo del pie 
aal, ma’ péeka’ani’, xaan u xíinbal torpe 
aal, mehenil cachorro 
aal, mehnil cría 
aalak’ animal doméstico 
aalan, óolinkun parir 
aalans (x), ilah k’oha’an (x) partera 
aalil peso 
áalkab carrera 
áalkab correr 
áalkab paach acosar 
áalkab paach, ch’a’ paach, tsay paach perseguir 
áalkab paach, toohol, chuuk seguir 
áalkab, hóok’ol, wéekel fluir 
áalkab; pay wakax. corrida 
áalkabans, áalkabkun, áalkabt corretear 
áamba, kíilba, tíitba temblor 
áant, áantah, bo’ol contribuir 
áant, áantah, men uuts favor 
áant, luk’s ti’ toop salvar 
aantah ayuda 
aantah ayudar 
áantah abogar 
áantah socorrer 
aantah, kanan protector 
áantah, took defender 
aax verruga 
áayin cocodrilo 
áayin lagarto (cocodrilo) 
áayin (crocodillus linnaeus) caimán 
áaynak por poco 
aba (vitis uvifera) uva 
aba (vitis uvifera) vid 
abal ciruela 
abalkan (rumex acetosa) acedera 
aban, che’, xíiw planta 
aban, haban, pokche’ matorral 
aban, loob, k’ak’as xíiw maleza 
abanil parral 
abanil viña 
abanil viñedo 
ah ah (interjección) 
ah ts’oon, máak ku bin ts’oon, p’uuh wáa chuuk. cazador 
ahal despertar 
ahau gobernante 
ahau rey 
ahauil reino 
aklax, kaabal baakel enano 
aktáan, táan enfrente 
aktal, chúunpahal, káahal, kahkunah fundar 
al ch’ik nigua (animal) 
aláak mascota 
alab óol confiado 
alab óol confiar 
alab óol esperanza 
alak’t, suukkin domesticar 
Alemkáan Alemania 
alemkáan (x) alemana 
alemkáan t’aan alemán (idioma) 
alemkáan wíinik alemán 
alux duende 
alux genio (duende) 
am araña 
amikoo amigo 
amikoo’ob amigos (plural) 
anik, anil posición 
antal estar 
antal, chuuk obtener 
antal, kuxtal existir 
antal, yaan ser 
asta a que 
ataan esposa 
awal chillar 
awat clamor 
awat gritar 
awat grito 
awat che’eh carcajada 
awat miis, ok’ol miis maullar 
awat t’aan abuchear 
awat tsíimin relinchar 
awat wakax, áakam wakax mugir 
awat yok’ol ba’alche’ aullido 
awat, áakam bramar 
awat, huum alborotar 
awat, táatah awat clamar 
ayik’al acaudalado 
ayik’al adinerado 
ayik’al rico 
ayik’al máak burgués 
ayik’al, halach wíinikil aristócrata 
ayim kay catán 
ayim kay pejelagarto 
ba’ topo 
ba’ tuza 
ba’aba’al, kisin  maligno 
ba’aba’al, kisin, k’aak’as ba’al xulub diablo 
ba’al objeto 
ba’al ma’ ko’ohi’ chuchería 
ba’al menta’an tumen wíinik. artificial 
ba’al, ba’ax cosa 
ba’al, ku ts’a’abal ti’ lu’um utia’al u ma’alobtal. abono (para tierra) 
ba’alche bestia 
ba’alche’ animal 
ba’alche’ ku haantik xíiw herbívoro 
ba’alche’, tsíimin bruto 
ba’alche’il, ba’alche’o’ob fauna 
ba’alche’o’ob animales (plural) 
ba’alo’ob ku ko’onol ku hach k’abéetchahal. abarrote 
ba’as petaca 
ba’ate’el batallar 
ba’ate’el combatir 
ba’ate’el desafío 
ba’ate’el lucha 
ba’ate’el luchar 
ba’ate’el pelear 
ba’ate’el reñir 
ba’ate’el t’aan, sakach t’aan discutir 
ba’ate’el, ba’ate’il combate 
ba’ate’el, ba’ate’il conflicto 
ba’ate’el, ba’ate’il disputa 
ba’ate’el, ba’ate’il guerra 
ba’ate’el, ba’ate’il lid 
ba’ate’il batalla 
ba’ate’il pleito 
ba’ax qué 
ba’ax ¿qué cosa? 
ba’ax k’iin, bik’ix cuándo 
ba’ax ten por qué 
ba’axo’ob suuk u meentik hunp’éel kaah folklore 
báab nadar 
báab yéetel che’ remar 
báab, láal, piich, toox, week verter 
báab, piich, t’ooh trasegar 
báabax, máamach manosear 
baach chachalaca 
baah, ch’iik, ts’oop clavar 
baak hueso 
baak, xuulub cuerno 
baak’, babak’ enredar 
baakel esqueleto 
baakel estatura 
baakel pool calavera 
baakel tseem esternón 
baako’ob osamenta 
baal (h) cuñado 
baal (x) cuñada 
báalam (panthera onca) jaguar 
báalam, chak bola’ay tigre 
Baálamk’aan (lugar de jaguares y serpientes) Balancán 
báan kíimil, háay kíimil, báan k’oha’antal, háay k’oha’antal epidemia 
báan kíimil, kíimilil mortandad 
báanal, heen, luut, luub, niik desplomar 
báanal, taak, luub, poots’ desprender 
baas baúl 
báat hacha 
báat hoz 
baatsina’ ojalá 
báaxal broma 
báaxal deporte 
báaxal kóocha’, kóocha’ wóolis balompié 
báaxal t’aan chiste 
báaxal, báaxah juego 
báaxal, báaxah jugar 
báaxal, báaxah juguete 
báaxal, p’a’as bromear 
báay acariciar 
báay caricia 
báay, hi’, yúul alisar 
babal, hawlankil revolcar 
bah chíim indigestión 
bahab martillo 
bahak’, balk’ahal rodar 
bahux costo 
bahux, bahun cuánto 
bak’ carne 
bak’ paach alrededor 
bak’ paach contorno 
bak’ paach, k’al paach sitiar 
bak’el iit, p’u’ukil iit nalga 
bak’paach, méek’, méek’táan abarcar 
bal nak’, hoolok’il gula 
balak’ carrillo 
bat granizo 
bat nieve 
bat, k’áaxal ke’el nevar 
bay, bey, beya’, beyo’ bix, lay modo 
béeb uña de gato (planta) 
béech ho’ol, tsiik saludar 
beech’ codorniz 
béech’ k’ab, éets’ p’a’as. ademán 
béek roble 
beel asunto 
beel calle 
beel camino habitado 
beel particular 
beel verraco 
beel buuts’, kúuchil tu’ux ku hóok’ol buuts’ chimenea 
beel ch’o’ armadura de madera 
beel ha’ arroyo 
beel ha’ caño 
beel k’i’ik’ vena 
bees becerro 
beet actuar 
beet, meen preparar 
beet, meen, máak’an hacer 
beet, meent acto 
beet, meent actuacion 
beet, meent realizar 
beet, meent, líik’s construcción 
beet, meent, wa’akun, líik’s construir 
beey así es 
beey wale’ acaso 
beey, beya’, beyo’ así 
beey, beyo’, haah, haan, he’le’ sí (condiciona) 
beey, beyo’, huch beyo’; hach tu p’iis, hach leti’, p’elech exacto 
beh camino 
beh sendero 
beh vía 
beh, beel, behil ruta 
beh, behil trayecto 
beh, hool acceso 
beh, noh beh carretera 
behla’e’ actualmente 
behla’e’ ahora 
behla’e’ hoy 
bek’ech che’, ku ts’a’abal tu jo’ol naj utia’al u ch’i’ikil le xa’ano’obo’. varilla 
bek’ech chooch but’a’an yéetel huch’bil bak’ longaniza 
bek’ech chooch but’a’an yéetel k’uxub yéetel tsaats. chorizo 
bek’ech, bi’ich’, ts’ooy, ts’oya’an, haay delgado 
bek’echkun adelgazar 
bey u ya’ala’al ti’ le yik’elo’ob ku néesko’ob che’o’ xilófago 
bey xan además 
bey xanláayli’e’, léeyli’e’ también 
bi’bi’ki, susulki, o’olki suave 
bi’ich sencillo 
bi’ich’ endeble 
biha’an, ma’ kula’ani’, mina’an ausente 
biil, biilil dobladillo 
bíin úuchuk futuro 
biis, aktáant conducir 
biis, ba’al contener 
biis, máans’, k’eex trasladar 
biis, púut transportar 
biis, taas llevar 
bik’ix petaca (de huano) 
bilim desierto 
bin k’aas ti’ máak fracasar 
bin táanil anteponer 
bin, máan, xíinbal viajar 
bin, xi’ik ir 
binak, buul azar 
birich lampiño 
bis carcoma 
bisah ha’ (h) aguador 
bisil manzanita (planta) 
bits’ kaal, hich’ kaal, bits’ hul estrangular 
bixi’, bix cómo 
bo’ol pagar 
bo’ol pago 
bo’ol premiar 
bo’ol recompensar 
bo’ol remuneración 
bo’ol k’eban, xot’ k’iin condena 
bo’ol ku meentik máak ts’o’ok u meentik wáa ba’ax k’aasil multa 
bo’ol p’aax abonar 
bo’ol u ts’ook p’aax saldar 
bo’ol, áant, áantah contribución 
bo’oy, oochel sombra 
bobo’te’ avispa roja 
bobóohki desértico 
bobox hueso sacro 
bobox rabadilla 
bohol espantapájaros 
bohol che’ matraca 
bohom ebano 
bohom madera dura 
bok’ol ha’, báaxal ha’ chapotear 
bok’ol ooch tejon rojo 
bok’ol ooch, holil ooch zarigüeya 
bolin guarapo 
bolin gusarapo (animal) 
bolin larva de mosco 
bolon nueve 
bolon tibi’ enredadera 
bolon tibi’ hiedra 
bolonlahun diecinueve 
bolonp’éel noveno 
bon k’éewel (h), ts’aan kéewel (h) curtidor 
bon k’éewel, ts’aam k’éewel curtir 
bóo’ ha’ nejayo 
boob piña (fruta) 
boob piña de henequen 
boob quiote del henequén 
boob varejón del henequén 
boob vástago de agave 
bóoch’ mantilla 
bóoch’ rebozo 
bóoh tikin, bobóohki árido 
book fetido 
book mal olor 
book olor 
book’ agitar 
book’ batir 
book’ revolver líquidos 
bool abollar 
boon pintar 
boon pintura 
boon teñir 
boon tinte 
boon tintura 
boon ku ho’op’ol kitak k’aank’an tak ya’ax sak éek’. kaki 
boon, boonil color 
boox azabache 
boox negro (color) 
boox bola’ay jaguar negro 
boox bola’ay pantera 
boox bola’ay tigre negro 
boox ch’ooh azul marino 
boox wíinik moreno 
boox wíinik negro (persona) 
booxel chi’ labio 
bu’ul agalla de pez 
bu’ul fríjol 
bu’ul glandula 
bu’ul, úul branquia 
bubul ha’ escarabajo de agua 
buka’ah ¿de qué tamaño? 
buka’ah ¿qué cantidad? 
bul k’iin todo el día 
bul ni’, kup iik’ ahogar 
buluk once 
but’ub embudo 
buts’ eek’ cometa 
búu’tun cerro pequeño 
búu’tun tierra elevada 
búu’tun, káakab altillo 
buuh, he’, teeh cuartear 
buuh, heet, teeh hender 
búuh, táan buh, táan chumuk, táankoch mitad 
buuh, teeh, haat, xiik rajar 
búuh, xéet’, x’óot’ tajada 
buuh, xeet’, xiik, xoot, haats, teeh partir 
buuh, xoot, teeh partido 
búuk, ts’aa nook’ vestir 
buuk’ arar 
buuk’ mezclar 
buuk’ revolver la tierra 
buul albur 
buul apuesta 
buul juego de azar 
buul, búulul anegar 
búul, búulul inundar 
buul, t’uub zambullir 
buul, ts’aam, t’uub sumir 
buuleb jarro 
búulul anegado 
búulul naufragar 
búulul, bulkabal diluvio 
buut’ henchir 
buut’, but’a’an embutido 
buut’, chook’ embutir 
buuts’ humo 
buuts’kin ahumar 
buy bak’ cicatriz 
buy bak’ encarnar 
buy bak’ sanar heridas 
cabal, taam bajo 
ch’a’ adoptar 
ch’a’ tomar 
ch’a’ book, ch’a’iik’ inhalar 
ch’a’ iik’ respiración 
ch’a’ iik’ resuello 
ch’a’ iik’ suspirar 
ch’a’ iik’, múus iik’, ch’a’ óol alentar 
ch’a’ iik’, múusiik’ aspirar 
ch’a’ k’uxta’an enemigo 
ch’a’ muuk’, ch’a’ óol, utstal convalecer 
ch’a’ nu’uk tumen tuláakal. acuerdo 
ch’a’ óol, utstal, ch’a’ muuk’ recuperar 
ch’a’ óotsilil lástima 
ch’a’ un’uk, na’at entender 
ch’a’, k’aam asumir 
ch’a’, maach utilizar 
ch’a’, maach, cháach agarrar 
ch’a’ah, ch’e’ maach, chuk coger 
ch’a’íik respirar 
ch’a’iik’ respirar 
ch’aah, t’aah gota 
ch’aah, t’aah gotear 
ch’aak cama 
ch’aak yéetel máaskab machetear 
ch’aak, xoot, xoot’, k’uup cortar 
ch’aak, xoot, xoot’, k’uup corte 
ch’aak; k’aat vadear 
ch’ak cortar (con machete) 
ch’ak che’, píik’ ch’aak, luk’s nukuch che’o’ob talar 
ch’ak xiix estalactita 
ch’ak xiix estalagmita 
ch’ala’at costilla 
ch’ala’at yaan u bak’el tia’al u jaant máak. chuleta 
ch’am, ch’om piñuela 
ch’e’, k’áat t’aan, kaxan investigar 
ch’e’en pozo 
ch’eel, chak lóol rubio 
ch’eel, pa’ap urraca 
ch’eem lagaña 
ch’een, ch’ench’enki silencio 
ch’eeneb acechar 
ch’eeneb atisbar 
ch’eneb iit bacinica 
ch’i’ibal abolengo 
ch’i’ibal ascendencia 
ch’i’ibal casta 
ch’i’ibal dinastía 
ch’i’ibal linaje 
ch’i’ibal mordedura 
ch’i’ibal raza 
ch’i’ibal, aalo’ob, meheno’ob descendencia 
ch’i’ibal, ch’i’ibalil genealogía 
ch’i’ibal, ch’i’ibalil generación 
ch’i’ibalil, láak’tsilil familia 
ch’iha’an, noxiib, biyeho anciano 
ch’íich’ ave 
ch’íich’ pájaro 
ch’íich’, xíix espulgar 
ch’íihil envejecer 
ch’íihil, ch’iihilil, ch’iha’anil vejez 
ch’íihil, nuuktal, nohochtal, ya’abtal crecer 
ch’iil granero 
ch’iil, kumche’ troje 
ch’iin echar 
ch’iin lapidar 
ch’iin ku meenta’al yéetel tuunich. apedrear 
ch’iin, puul arrojar 
ch’iin, puul echar 
ch’iin, puul lanzar 
ch’iin, puul tirar 
ch’ik pulga 
ch’ik che’ estacar 
ch’ilam tiburón 
ch’ilam báalam tiburón tigre 
ch’ilib palillo 
ch’ilib, p’isib che’ vara 
ch’in pool, hats’ pool descalabrar 
ch’o’ rata 
ch’o’ ratón 
ch’o’ roedor 
ch’och ha’ agua salada 
ch’och’lem cigarra 
ch’oh, pi’im pochote (planta) 
ch’omak, ooch zorra 
ch’óoch’, iil, kaxan explorar 
ch’óoch’, k’aat, ch’a’ t’aan, xa’ak examinar 
ch’óoch’, míis, púus asear 
ch’óoch’kin, ch’óoch’ kun, pak’ ta’ab salar 
ch’ooh añil 
ch’ooh azul 
ch’oom aura (zopilote) 
ch’oom zopilote 
ch’óop ciego 
ch’óop tuerto 
ch’óopchahal, ch’óopkin cegar 
ch’óopil, ch’óoptal ceguera 
ch’oot retortijón 
ch’oot, k’eech, looch torcer 
ch’ooy cubo 
ch’óoy cubeta 
ch’ot nak’ retortijón de tripas 
ch’otob llave 
ch’uhuk almíbar 
ch’uhuk dulce 
ch’uhuk golosina 
ch’uhuk k’i’ik, ch’uhuk wiix diabetes 
ch’uhuk meenta’an yéetel u xéexet’al ch’ujuk waah. budin 
ch’uhuk pak’áal naranja dulce 
ch’uhuk ts’aak jarabe 
ch’uhuk, asukaar  azúcar 
ch’uhukkin azucarar 
ch’uhukkin endulzar 
ch’ulam almeja 
ch’up ma’ tu ts’aik u yaal (x) lesbiana 
ch’up ma’ tu ts’aik u yaal (x) machorra 
ch’up wáa (x) polígama 
ch’up, ch’up(x), ko’olel, ba’al (x) hembra 
ch’up, ch’upil femenino 
ch’up, ko’olelm, ba’al (x) mujer 
ch’upul ahau, ahau (x) reina 
ch’upul peek’ perra 
ch’upul tsíimin (x) yegua 
ch’upul xiib afeminado 
ch’upul xiib, k’uuruch, kankalas maricón 
ch’upul xiib, k’uuruch, kankalas puto
ch’upul xiib, kankalas homosexual 
ch’upul xiib, kankalas joto 
ch’úuk espía 
ch’uuk, meek, chaak’ fruncir 
ch’uul húmedo 
ch’uul mojado 
ch’uul mojar 
ch’uul, popo’kin empapar 
ch’úupaal (x), xi’ipaal muchacha 
ch’úupaal, lo’obayan (x) mujer joven 
ch’úupal, ba’al (x), lo’bayan señorita 
ch’úupal, lo’obayan (x) joven (mujer) 
ch’úupalil, lo’obayanil (x) juventud femenina 
ch’úuy, ch’een, t’úuy, líik’s, naak suspender 
ch’uuy, i’ gavilán 
ch’uuy, leech colgar 
ch’úuy, líik’es alzar 
ch’úuy, p’óoch racimo 
ch’uyub sáas, huul lámpara 
cha’ desajustar 
cha’ permitir 
cha’, hóok’s, luk’s, tohol ch’in despedir 
cha’, waach’ aflojar 
cha’, yiits ya’, cha’ach chicle 
cha’; u p’a’atal u meenta’al he’ ba’axake’. consentir 
cha’abal autorizar 
cha’ach, haach’ mascar 
cha’ach, haach’ masticar 
cha’ah sensibilidad 
cha’ah, cha’a koh dentera 
cha’ak almidón 
cha’ak sagú (planta) 
cha’ak’ab, háalk’ab libre 
cha’am koh molar 
cha’am, cha’am koh muela 
cha’an cine 
cha’an feria 
cha’an ku meenta’al tia’al u mo’olol taak’in tia’al u ma’alobkinta’al hump’éel kaah kermesse 
cha’an, báaxal diversión 
cha’an, máank’inal fiesta 
cháach, chúuch, k’aax madeja 
cháach, máayt colar 
cháach’, ch’uuy, k’aax manojo 
chaak sancochar 
cháak aguacero 
cháak hach k’a’am yéetel u yiik’el. borrasca 
cháak, k’aaxal ha’ lluvia 
chaak, tahankun cocer 
cháalk’ab, hóok’s, luk’s librar 
cháaltun laja 
cháaltun, haltun depósito 
chaan, chichaan, mehen, ts’iris pequeño 
chaanbéel lento 
chaanbéel, hunhunp’íit despacio 
cháanchab colador 
chaanpal bebé 
chaanpal, chan paal nene 
chaay chaya 
chab oso hormiguero 
chab tamandúa 
chab polok oso 
chab polok oso negro 
chach kib cochinilla 
chacha waay hongo rojo 
chahal, chikil cosquillas 
chak colorado (color) 
chak rojo 
chak bola’ay jaguar pequeño 
chak chak, hach chak, seen chak carmín 
chak hanal, meen hanal cocinar 
chak iik’ ciclón 
chak iik’ huracán 
chak iik’ tempestad 
chak iik’ tormenta 
chak k’an anaranjado 
chak k’an naranja (color) 
chak lóol albino 
chak lóol güero 
chak lóol pelirrojo 
chak luuk’ lodazal 
chak mo’ol chac mool (gladiatorio) 
chak mo’ol gladiatorio 
chak mo’ol ocelote 
chak pak’áal manzana 
chak pol ch’oom buitre 
chak pol ch’oom  zopilote rey 
chak puk’e’en lila 
chak puk’e’en moretón 
chak puk’e’en violeta 
chak ts’íits’ib cardenal 
chak wayah kaab hormiga arriera 
chak xike’en tuunich rubí 
chak’an sabana (clima) 
chak’an, táax lu’um llanura 
Chak’anpeten (región de la sabana) Champotón 
chakáan meseta 
chakah mulato (planta) 
chakah palo mulato 
chakal ha’as mamey 
chakal ha’as zapote mamey 
chakay langosta de mar 
chakhole’en candente 
chakhole’en fuego futuo 
chakhole’en ígneo 
chaknúul, ma’ nook’ desnudo 
chaknúult, pit nook’, tsel nook’, luk’s nook’ desnudar 
chakpak’e’en jilote 
chakte’ encino 
Chaktumen (encima de la ciénega roja) Chetumal 
chamal cigarro 
chamal puro 
chamal k’iin oruga 
chamal xnuuk aerolito 
chan kaah aldea 
chan kaah, peten lu’um, káakab provincia 
chan míis ku meyahtia’al u bo’onol pak’ brocha 
chan paal ma’ síihki’ feto 
chan paal, mehen paal infantil 
chan taman cordero 
chan, chichan, mehen chico 
chan, chichan, mehen chiquito 
chan, chichan, ts’iris menor 
chancham empanada 
chapat, chimes, tsemes ciempiés 
chchankun, mehenkun, peech’, peets comprimir 
che’ árbol 
che’ leño 
che’ madera 
che’ madero 
che’ mata 
che’ palo 
che’ k’aas, táah k’aas repugnante 
che’ ku hóok’ol u k’ab tak tu chuun. arbusto 
che’ ku ts’aik yáanal u xiik’ máak k’oha’an wáaki’inpaha’an u yook tia’al u páahtal u xíimbal. muleta 
che’ yéetel ku yáantkuba máak, utia’al u bin ich ha’ remo 
che’, xóot’ol che’, xéet’el che’ tabla 
che’che’ crudo 
che’eh reír 
che’eh risa 
che’eh, jaja’ che’eh, k’a’am che’eh, awat che’eh carcajada 
che’eh, mukul che’eh, k’as che’eh sonreir 
che’il haats’ bate 
cheba, seerbéesa cerveza 
cheek’, cheek’s fecundar 
chéel arco iris 
cheem barco 
cheem canoa 
chéen sólo 
chéen ch’a’abil, ma’ talami’, ma’ yahi’ fácil 
chéen kambil empírico 
chéen lehaah solo eso 
chéen tu menkubah, chéen tu tuus aparentar 
chéen, ha’alil solamente 
chéen, ha’alili’ nada más 
chek’ech, chak peech, chek’ex coloradilla (animalejo) 
chi’ boca 
chi’ desembocadura 
chi’ nanche (planta) 
chi’ u xuul waa ba’ax, haal borde 
chi’, chi’ ch’e’en brocal 
chi’, háal margen 
chi’, háal ribera 
chi’, p’iich, háal orilla 
chi’chi’beh malva 
chi’ib eclipse 
chi’ibal k’iin eclpse de sol 
chi’ibal peek’, chi’ibal ladrar 
chi’ibal uh eclipse de luna 
chi’ibal, níich’, k’uux morder 
chi’ibil picadura 
chi’ik bufón 
chi’ik coati 
chi’ik payaso 
chi’ik pizote (animal) 
chi’ik tejón 
chi’ikam jícama 
chich enérgico 
chich maach, kan maach apretón 
chich wenel, t’uubul u wenel máak. amodorrarse 
chich, chuchul, ts’u’uy duro 
chich, ma’alob taak’li firme 
chichankun, mehenkun, éens rebajar 
chichankúun, kóom ts’íib abreviar 
chichankuun, tsaapahal, mina’ankuun disminuir 
chichantal, chichankun, mehenkun reducir 
chichkun, chichtal, nolba endurecer 
chichkun, séebkun, lep’ óol apresurar 
chichkuun consolidar 
chiha mencionar 
chiich abuela 
chiik, yúuk agitar 
chíikbes, weel marcar 
chíikpahal parecer 
chíikpahal, hóok’ol, tíip’il aparecer 
chíikpahal, il notar 
chíikpahal, tíip’il asomar 
chíikul, béech’ ho’ol, béech’ k’ab, béech’ kaal señal 
chíim escroto 
chíim vejiga 
chíim, mukul costal 
chíim, pawo’, sáabukan bolsa 
chíim, sáabukan morral 
chíin ho’ol, tsiik respetar 
chíin ho’ol, tsiik respeto 
chiin, ch’e’, t’oon inclinar 
chik’in occidente 
chik’in oeste 
chik’in poniente 
chika’anil afinidad 
chilikbal, chilikbah yacer 
chimáal, pak’áal escudo 
chitaal, chitaah acostar 
chiw (x), paal na’ nodriza 
chiwoh tarántula 
chmuk aak’ab madia noche 
cho’ yéetel nook’ trapear 
cho’, chúul, pus limpiar 
cho’obo ha’ (x) toalla 
cho’ol ron 
cho’om vello púbico 
choch tripa 
choko lakaabil demencia 
choko pool, choko ho’ol demente 
chokoh, k’iilkab cálido 
chokoh, k’iilkab caliente 
chokokin pool alocar 
chokwil fiebre 
chokwil, chokwih calentura 
chooch morcilla 
chooch, choochel intestino 
chooh, tiis, weeh chorro 
chooh, tiis, weeh tiix chorrear 
chook’ achocar 
chowáak corriente 
Chowáakha’ (corriente de agua) Valladolid 
chowak largo 
chowakkin, chowakkun, siik alargar 
chu’uch mamar 
chu’uch ba’alche’, yiim ba’alche’ ubre 
chu’uch, ma’ats’ ts’u’uts chupar 
chu’uch, ts’aa chu’uch lactar 
chu’uchum absceso 
chu’uchum postema 
chu’uchum tumor 
chu’uy azuzar 
chuchup kaal papera 
chuhkal acedía 
chuhkal  agrura 
chuka’an óol, pa’at paciencia 
chuklantáabah pesca 
chukut kib, chukut wenel sonámbulo 
chukwa café (color) 
chukwa castaño 
chukwa’ chocolate 
chumuk medio 
chumuk k’iin medio día 
chupul eex pantaleta 
chuuh, chuuhilil quemadura 
chuuh, tóok, elel quemar 
chuuk aprehensión 
chúuk carbón 
chuuk, chuuk kay, maach pescar 
chuuk, hak’ óol, ha’as óol sorprender 
chuuk, maach  atrapar 
chuuk, maach, cháach aprehender 
chuuk, maach, peets’ apresar 
chúuk, náaxche’ brasa 
chuuk, nak’paach alcanzar 
chúuka’an, p’elech cabal 
chúukbes completar 
chuul, píitoo flauta 
chuulu’ ha’, chultun aljibe 
chúumuk ka’an, chúumuk k’iin cenit 
chúumuk, táan chumuk, ts’u’ centro 
chuun che’ tallo 
chuun ka’an firmamento 
chuun ka’an horizonte 
chuun koh encía 
chuun pak’ cimiento 
chuun, chuun che’ tronco 
chuun, chuun pak’, iit base 
chuun, káahal principio 
chuun, káahal, moots, ch’i’ibal origen 
chúunbes entablar 
chúunbes, chúunpahal, káahal, léekel empezar 
chúunk’iin tarde 
chúunpahal, káahal, léekel, ho’op’ol, chúun comienzo 
chúunpahal, léeks, káahs, holbes inaugurar 
chuup abarrotar 
chuup hinchado 
chuup hinchazón 
chuup lleno 
chuup, buut’, chook’ atestar 
chuup, buut’, chook’ llenar 
chuup, chu’upul hinchar 
chuup, chúuka’an completo 
chuuy bordado 
chuuy bordar 
chuuy coser 
chuuy costura 
chuuy costurar 
chuuy (h), chuuy (x) bordador 
chuuy (x) modista 
chuuy, chuuy nook’ sastre 
chuuyil nook’ yéetel k’an taak’in brocado 
dyos bo’otik dios se lo pague 
dyos bo’otik gracias 
e’e indicar 
e’el ovar 
e’el keep testículo 
e’es demostrar 
e’es designar 
e’es exhibir 
e’es indicar 
e’es mostrar 
e’es revelar 
e’es, ts’aa cha’anbil, ts’aa iibil exponer 
eeb escalera 
eek’ estrella 
eek’ lucero 
éek’ mancha 
éek’, éek’chok’, kiirits’ mugre 
éek’, k’óok’ol, kiirits’ sucio 
eek’, yeek’ peca 
éek’hoch’e’en oscuro 
éek’hoch’e’ental opacar 
éek’hoch’e’ental ich marear 
éek’hoch’e’ental, áak’abtal, áak’abchahal obscurecer 
éek’kume’ental, ée’puk’e’ental. amoratarse 
eek’o’ob u tsolmubao’ob constelación 
éemel bajar 
éemel aal aborto 
éemel k’i’ik’ menstruación 
éemel k’i’ik’ menstruar 
éemel, kaabaltal menguar 
éemel, p’áatal declinar 
éemel, ts’aam, háayal descender 
éems arriar 
éems aal abortar 
éems kuuch, luk’s kuuch descargar 
éems tohol, kabulkun tohol abaratar 
éet chi’, tutséel contiguo 
éet k’aaba’ tocayo 
éet k’alap adecuar 
éet xook condiscípulo 
éet, éetel, iknal, láak’in compañía 
eets’ eco 
eets’ gesto 
eets’, heets’, akkun cimentar 
éets’, nich’ koh mueca 
éets’, u beetik máak le ku meentik uláak’e’ imitar 
eex calzón 
eex pantalón 
elel arder 
Gáaria Francia 
gáaria t’aan francés (idioma) 
gáaria wíinik francés 
h’atskab k’in primeras horas del día 
ha’ agua 
ha’ lago 
ha’ akakbal ti hunp’éel k’oom charco 
ha’ chichkunta’an tumen ke’el wáa síis hielo 
ha’ ku káalkunah, k’aab licor 
ha’ab, tun año 
ha’abil edad 
ha’ak’ óol, ha’ak’óol maravillar 
ha’an yerno 
ha’as banano 
ha’as plátano 
ha’as óol asustar 
ha’as óol, hak’óol horror 
ha’as, ha’as óol, hak’óol espantar 
ha’atskab k’iin, sáastal madrugada 
ha’atskab, sáastal temprano 
ha’bin (taxodium macronatum) ahuehuete (árbol) 
ha’il acuático 
haa’ afilar 
haab lima 
haab limar 
haab, haabalkun pulir 
haab’ lijada 
haab’ lijar 
haach’, ka’ haach’ rumiar 
haah afirmación 
haah verdadero 
haah a t’aan tiene razón 
haah u t’aan es cierto 
haah u t’aan es verdad 
haah, beey, wa maax cierto 
haah, haahil verdad 
haah, haahkun afirmar 
haah, haahkun aprobación 
haah, haahkun aprobar 
haah, uts leal 
haahil, utsil lealtad 
haahkun asentir 
haahkun aseverar 
haahkun atestiguar 
haak, haakchahal, haalk’ahal, kipchahal resbalar 
haak, kiip, piit deslizar 
háal ha’, háal k’áak’náab litoral 
háal ha’, háal k’aak’náab, chi’ k’áak’náab playa 
háal paach, pach beh desvío 
háal, háalchi’, tséel vera 
háal, hook’s, hoots’, ho’op sacar 
haaleb tepezcuintle (animal) 
háalk’ab, cha’ liberar 
háalk’ab, cha’ libertad 
háalk’ab, cha’, waach’ soltar 
háalk’abt, cha’ desagarrar 
háalsuum pastar 
háat k’ab jeme 
haat, t’aak desflorar 
haat, xeet’, xiik, pa’, kaach, t’aak romper 
haat’ raya 
haat’, hara’at’ rayar 
haatal, pa’al, xeet’el roto 
haats, huuts’, kóol apartar 
haats’ azotar 
haats’ azote 
haats’ batear 
haats’ chicotear 
haats’ cháak rayo 
haats’, toop castigar 
háawa, ts’o’ok, ch’éen cesar 
háaway, we’ech lepra 
haax  hilar 
haax, báay, hi’, cho’, paats’ estregar 
haax, bal k’ab, ch’oot corchar 
haayab bostezar 
háayal, éemeh, éemel aterrizar 
hach tan 
hach chokoh, elel ardor 
hach k’as peligroso 
hach kaanbanaha’an; máak u hach yohel hunp’éel ba’al experto 
hach, seen, seten, héet, heta’an, táah muy (superlativo) 
hach, seen, seten, heta’an, ya’ab mucho (superlativo) 
haha’ ok’ol sollozo 
hahak iik’ resollar 
hahap chi’, meehen kee bobo 
hak’ óol admirar 
hak’ óol susto 
hak’ óolal admirable 
hak’a’an óol atónito 
hak’ab, ku’uchul atragantar 
halach wíinik u nohchil kaah alcalde 
halach wíinik, tatich, batab cacique 
halachil, poolil, ho’olil líder 
halal carrizo 
halal  caña de maíz 
haltun sarteneja 
hanal comer 
hanal guiso 
hanal, áakat guisado 
hanal, hanah almorzar 
hanal, hanah, o’och almuerzo 
hanal, ki’il, o’och,ki’ waah vianda 
hanal, o’och alimento 
hanal, o’och comida 
hanchalak’, hanhanchak’ zapatear 
hanil, sáas evidente 
hap chi’, náay óol abobar 
haran ch’aak, kool chapear 
haran ch’aak, kool chapeo 
hats compartir 
hats’uts guapo 
hats’uts hermoso 
hats’uts sak tuun ku léembal diamante 
hats’uts, ki’ichkelem elegante 
hats’uts, ki’ichkelem precioso 
hats’uts, ki’ichkelem (h), ki’ichkelen, ki’ichpam (x) bonito 
hats’uts, ki’ichkelem (h), ki’ichpan (x) chulo 
hats’uts, ki’ichpan, ki’ichkelem bello 
hats’utsil hermosura 
hats’utskin, hats’utskun adornar 
hats’utskin, hats’utskun embellecer 
hats’utskin, hats’utskun engalanar 
hats’utskuun, hats’ utskin decorar 
hatskaab k’iin mañana (del día) 
hayk’iin asolear 
hayk’iin solear 
hayp’éel algún 
he’ máakalmáake’, he’ máaxake’ cualquier 
he’ máakalmáake’, he’ máaxake’ cualquiera 
he’ u páahtal u yokol ti’ uláak’ ba’ale’. caber 
he’, chúunpahal, káahal apertura 
he’, e’el blanquillo 
he’, e’el huevo 
he’, he’bik abrir 
he’, tsel maak destapar 
he’ebix así como 
he’ebix como 
he’eh ingle 
he’ek’ab, he’epaha’an abierto 
he’elel, he’els, wa’atal, wa’akuns, k’aal detener 
he’elel, wa’atal descansar 
he’elel, wa’atal descanso 
he’elel, wa’atal, ch’a’ iik’ reposar 
he’elel, wa’atal, ch’a’ iik’ reposo 
he’síim estornudar 
heech esquivar 
heech’, herech’, hirich’ crujir 
heeh aceptación 
héek, héek’el gajo 
héek’, chúuch ramo 
heel, k’eex adulterar 
heel, k’eex cambiar 
heel, k’eex cambio 
heel, k’eex mudar 
heel, k’eex substituir 
heel, k’eex sustituir 
heel, suut, k’eex transformar 
héentan, naktáan atropellar 
héentan, naktáan topar 
heep’ oprimir 
héesbal, héesbah jadear 
héets méek’ horcajadas 
heets’ kuup, ch’een calmar 
héets’a’an fijo 
heheláas, hela’an diverso 
hektal ahorcarse 
hela’an raro 
hela’an, heheláas, yaanal diferente 
hela’an, yaanal, k’expaha’an distinto 
hela’anil diferencia 
helbes, heel disfrazar 
helbes, k’eex variar 
hets’ méek’ ahorcajar 
hets’ óol, hets’ tuukul, ki’imaktal óol tranquilizar 
hets’kun apaciguar 
hets’kun, nakkun apoyar 
hets’kúun aquietar 
hi’, haax, xu’ul frotar 
hi’, paak’, ku’ul untar 
hi’, yúul, taats’ planchar 
hich’ kaak, bits’ kaal horca 
hich’ kaal, bits’ kaal ahorcar 
hihixkil, po’opo’ox, to’och áspero 
hiil, hiilankal reptar 
híil, híit, tilik deshilar 
hiil, kóol arrastrar 
hiilaal arrastrado 
híim, ch’uhuk híim caña 
hiit’ tejer 
hiit’ trenzar 
hiix lima (fruto) 
hiri’ich hoop cerillo 
hiri’ich hoop fósforo 
ho’  cinco 
ho’il meridano 
ho’lahun quince 
ho’och, ha’ach raspar 
ho’och, horo’ox raer 
ho’och, púus, súus cepillar 
ho’ol lejía 
ho’ol nah techo 
ho’ol nah che’ caballete 
ho’ol, ni’, iit, xuul, ts’ook, yala’ cabo 
ho’oleh, ho’olheak ayer 
ho’opob pala 
ho’opob, k’uruch cuchara 
ho’os ha’, pul ha’, wek ha’ desaguar 
Ho’pelche’en (lugar de cinco pozos) Hopelchen 
hobnel entraña 
hobnel, nak, chuun nak’ vientre 
hobon colmena 
hoh cuervo 
hohon firma 
hohon ts’íib firmar 
hok’ ni’ rienda 
hok’ob, lutsub gancho 
holbes primicia 
holom, báalam kaab (apis bombus) abejorro 
holom, xuux kaab avispón 
honhon ts’íib tachar 
hoob, huut, puuk, pa’, niik, tilik desbaratar 
hooch, mool, uux, t’ook cosecha 
hooch, mool, uux, t’ook, éens cosechar 
hook, hoots’, t’ook arrancar 
hóok’ol, biin emigar 
hóok’ol, púuts’ul desertar 
hóok’ol, tiis salir 
hóok’ol, tóop’ol germinar 
hóok’s ta’ evacuar 
hóok’s, hook extraer 
hóok’s, hul expulsar 
hóok’s, luk’s destituir 
hóok’s, lúuk’s xu’uls eliminar 
hóok’s; ta’ evacuación 
hool agujero 
hool bache 
hool boquete 
hool hoyo 
hool hueco 
hool orificio 
hool beh reja 
hool ni’ bozal 
hool tu táan u nook’ xiib wáa xch’uup bragueta 
hool, hóok’ol salida 
hool, k’óom zanja 
hool, pa’al, xiik abertura 
hool, poot horadar 
hoolboox (hoyo negro) holbox 
hoolok’ glotón 
hoolok’ goloso 
hoolol koh, laab koh caries 
hoomchahal, tonchahal desfondar 
hoonah, hool nah puerta 
hoop, léembal, léets’bal brillar 
hoot’, la’ach, leep’ rascar 
hoots’, híits’, poots’ zafar 
hóoyab regar 
hóoyab riego 
hooypel holgazana 
hooypel perezosa 
hooypel, meelen peel floja 
horon ts’íib rúbrica 
hostil arruinado 
hots’ koh desdentar 
hots’ koh odontólogo 
hottal, xaktal, hotkin empinar 
hu’un libro 
hu’un papel 
hu’un ku ts’íibta’al tu yóo’lal hunp’éel ket t’aan ichil hunmúuch’ máako’ob. acta 
hul púuts’ hilvanar 
humpulil completamente 
hun un 
hun una 
hun uno 
hun único 
hun súutuk un momento 
hunp’éel báaxal he’ bix chan ko’olel ku báaxtik mehen muñeca 
hunp’éel chan nah yaan ti’ u k’íiwikil kaaho’ot tia’al u meenta’al cha’ano’ob. kiosco 
hunp’éel chan suum chich haxa’ani yéetel ts’aba’an u yook utia’al u yúuchul haats’ chicote 
hunp’éel, huntúul singular 
hunp’éelkun, pa’ate’kun, much’kin unificar 
hunpáay aparte 
hunpets’ k’in kih sábila 
huntiich’, maantats’, léeyli’e’ siempre 
hunxéet’ lu’um, k’áax wáa k’aak’náab hach hats’uts paisaje 
huub; úurich caracol 
huuch’, muux moler 
huuh, t’ool, t’ool huuh iguana 
huuk’ gatear 
huuk’, tuuk’ dislocar 
huul dardo 
huul enhebrar 
huul enhilar 
huul ich deslumbrar 
huul k’iin rayo de sol 
huul, loom ensartar 
húulha’, ha’ach’kun aguar 
huum sonar 
huum sonido 
huum u tsikbalil wáa ba’ax rumor 
huum, áamba, líil retumbar 
huum, ch’e’eh ruido 
huum, t’aan bullicio 
huum, ya’ab t’aan bulla 
huumpul enteramente 
huup’, loom, ts’oop punzar 
huup’, ts’aa ts’aak yéetel púuts’ inyectar 
huup’, ts’aabil ts’aak yéetel púuts’ inyección 
huut, niik, heen, hul derrumbar 
huuts’, naats’ aproximar 
huux esmeril 
huuyub molinillo 
i’inah semilla de maíz 
ich cara 
ich faz 
ich fruta 
ich jeta 
ich ojo 
ich rostro 
ich che’ fruto 
ich k’iin diurno 
ich, ichil a (hacia) 
ich, ichil adentro 
ich, ichil en 
ich, ichil, ichih dentro 
ich, ichil, yáam, káap entre 
ich, paakat vista 
ich, táan haz 
ichkíil bañarse 
ichkíil baño 
icht preferir 
iich mellizo 
iich, k’uh gemelo 
íich’ak uña 
íicham esposo 
íicham marido 
íicham (h), atan (x) consorte 
íicham (h), atan (x) cónyuge 
iik (capsicum annuum) ají 
iik (capsicum annuum) chile 
iik’ aire 
iik’ viento 
iik’al yéetel u cháakil temporal 
iikim, t’óohka’ x nuuk lechuza 
iil divisar 
iim, chu’uch, chuchu’ teta 
iimix leche materna 
íinglese’ t’aan inglés (idioma) 
íinglese’ wíinik anglicano 
íinglese’ wíinik anglosajón 
íinglese’ wíinik británico 
íinglese’ wíinik inglés 
íis (ipommea batatas) batata 
íis (ipommea batatas) camote 
iisíil babosa (insecto) 
iit fondo 
iit, mool, chuun ano 
iit, mool, chuun culo 
iits goma 
iits óxido 
iits resina 
íits’in hermano menor 
íits’in, ko’olel hermana menor 
iitsin oxidar 
ik’el bicho 
ik’el insecto 
ik’el microbio 
ik’el virus 
ik’el, cháabche’ polilla 
il visión 
il wáa ma’alob revisar 
il, paakat, cha’an mirar 
il, paakat, cha’an observar 
il, paakat, cha’an ver 
ilib nuera 
in tia’al mío (mía) 
in, kin, teen, tin yo 
in, tin mi (pronombre) 
ingl’aan gran bretaña 
Ingl’aan Inglaterra 
isíim bañar 
istikyah, istakyah apenas 
Itaia Italia 
italia t’aan italiano (idioma) 
italia wíinik italiano 
Itzamna’ (rocio del cielo) Izamal 
ixi’im maíz (planta) 
ju’unil taak’in billete 
k’a’aamtal arreciar 
k’a’ahal ba’al acordar 
k’a’ahal, k’a’ahs recordar 
k’a’am recio 
k’a’am cháak chubasco 
k’a’am t’anbil wáa hats’bil ba’alche’o’ob. arrear 
k’a’as aludir 
k’a’as evocar 
k’a’aw, k’aaw grajo 
k’a’ay pregonar 
k’a’ay, a’al anunciar 
k’aab bak’, ha’il bak’ consomé 
k’aab chi’, yóom chi’ flema 
k’aab chi’, yóom chi’ gargajo 
k’aab ich, ha’il ich lágrima 
k’aab liim leche 
k’aab, ha’il caldo 
k’aab, ki’is jugo 
k’aab, ki’is zumo 
k’aaba’ apodo 
k’aaba’ nombre 
k’aabankil destilar 
k’aabankil chi’, lúulankil baba 
k’aabankil chi’, lúulankil babear 
k’aah hiel 
k’áah amargo 
k’áah pinole 
k’aah, k’an chik’in bilis 
k’áahkun amargar 
k’aak’ follaje 
k’áak’ fuego 
k’áak’ lumbre 
k’áak’ viruela 
k’áak’, chamal xnuuk meteorito 
k’aak’, kib candela 
k’aak’, pawo’ erupción 
k’aak’as máak, k’aak’as ba’al monstruo 
k’aak’as se’en, kok se’en asma 
k’áak’at, póok, tóok asar 
k’áak’náab mar 
k’áak’náab océano 
k’aal abrochar 
k’aal acorralar 
k’aal aprisionar 
k’aal encarcelar 
k’aal encerrar 
k’aal recluir 
k’aal veinte 
k’aal bak’ paach amurallar 
k’aal, ch’oot, maak cerrar 
k’aal, k’aal tu che’ enjaular 
k’aal, leech atorar 
k’aal, maak, tsuuts obstruir 
k’aal, ts’o’oks clausurar 
k’aal, ts’oop atascar 
k’aal’an cerrado 
k’aam admitir 
k’aam u’ulab, k’ubenba hospedar 
k’aam, ch’a’ recibir 
k’áan hamaca 
k’áan red 
k’aan am telaraña 
k’aan chak bermejo 
k’áan pool, k’áan ho’ol almohada 
k’aan, tak’an, siip’ sazón 
k’aan, ts’áak mecate 
k’áanche’ asiento 
k’áanche’ banco 
k’áanche’ banquillo 
k’áanche’, xeek silla 
k’aank’antal, k’aank’anchahal amarillarse 
k’áant demanda 
k’aap pulsera 
k’aas feo 
k’aas nocivo 
k’áas división 
k’áas ho’ol, xóot’ ho’ol atajar 
k’aas, k’aak’as máak ruin 
k’aas, loob bribón 
k’aas, loob mal 
k’aas, ma’ ma’alobi’, ma’ beyi’ error 
k’aasi ba’al espectro 
k’aasil, loobil maldad 
K’áast’aamay (Lugar dónde la gente se ataja) Castamay 
k’aat pretender 
k’áat exigir 
k’áat pedir 
k’áat chi’ consultar 
k’áat chi’ entrevistar 
k’áat chi’ indagar 
k’áat chi’, káatpéeks averiguar 
k’áat, k’áat chi’ preguntar 
k’aat, k’aat chi’, ch’ooch’ k’áat interrogar 
k’áat, kaxan solicitar 
k’áat, matan mendigar 
k’áat, óot intentar 
k’áat, óot, ts’iibol taak, pooch desear 
k’áat, óot, yaayan querer 
k’áat, tak pool, tak ho’ol demandar 
k’áat, yaanyan implorar 
k’áatal, k’aatmáan cruzar 
k’aax amarrar 
k’aax atar 
k’aax cinchar 
k’aax, heep’ ligar 
k’aax, heep’, hiich’, t’iin ceñir 
k’áax, k’áaxil, che’il vegetación 
k’áax, kol campo 
k’aax, mook, hook’ anudar 
k’áax, nukuch k’áax selva 
k’áax, nukuch k’áax, ka’anal k’áax bosque 
k’aax, piix, to’ vendar 
k’áax, wiits, múul monte 
k’aaxal atado 
k’áaxal bat granizar 
k’áaxal cháak, k’áaxal ha’, cháak llover 
k’áaxil agro 
k’áaxil silvestre 
k’áaxil (h), k’áaxil (x) agrario 
k’áaxil, ba’alche’ salvaje 
k’aaxil, che’o’ob flora 
k’aaxil, k’aaxih amarre 
k’aay canción 
k’aay cantar 
k’aay canto 
k’aay gorjear 
k’aay ch’íich’ trinar 
k’aay muuch, t’aan muuch, awat muuch croar 
k’aay yéetel paax ku bisa’al tak tu nahil máak serenata 
k’ab antebrazo 
k’ab anteceder 
k’ab brazo 
k’ab manija 
k’ab mano 
k’ab, k’ab che’, héek’, xay che’; xa’ay che’ rama 
k’abéet interesar 
k’abéet menester 
k’abéet útil 
k’abéetkun, k’a’ana’ankun aprovechar 
k’abil, k’abil nook’ manga 
k’ah óol, il, téet, yéey distinguir 
k’ah óol, ohéelal conocer 
k’ahóol identificar 
k’ahóol reconocer 
k’ak’aknak, báab flotar 
k’ak’as máak, k’asa’an, kisin máak perverso 
k’al arrestar 
k’al beh, wa’akuns bloquear 
k’al nook’ abotonar 
k’al paach, bak’paach, suup’, koot cercar 
k’al ta’ estreñimiento 
k’ala’an preso 
k’alab aldaba 
k’alab che’, k’alab máaskab calabozo 
k’alab che’, kúuchil tu’ux ku k’a’ahal ch’íich’o’ob wáa ba’alche’o’ob. jaula 
k’alab máaskab cárcel 
k’alk’alak t’aan, k’alk’alak aak’ tartamudear 
k’am u’ula’ alojar 
k’amas comején (animal) 
k’an, k’aank’an amarillo 
k’ana’an impoerante 
k’ana’an, k’abeet necesario 
k’anbul faisán 
k’anil k’aan amarillo medio 
k’antal, tahal, tahankun sazonar 
k’as malo 
k’asa’an, topa’an déspota 
k’aschaja’an (h) degenerado 
k’askun pervertir 
k’askun, huut, óotsikun arruinar 
k’askun, k’astal, k’aspahal malear 
k’askuun contaminar 
k’askuun desgraciar 
k’askuun, meen loob dañar 
k’askuun, niik, huut destruir 
k’askuun, t’aak deshonrar 
k’askuun, t’aak desvirgar 
k’askuunil contaminación 
k’astal, húutul, laabtal, úuchbental deteriorar 
k’astal, k’aschahal averiarse 
k’astal, k’aschahal, k’aspahal, k’askuun degenerar 
k’at barro 
k’at che’, kolóohche’, kolóoxche’ valla (de palos) 
k’atab che’ cruz 
k’atkun atravesar 
k’ax chi’ amordazar 
k’ax chi’ mordaza 
k’ax nak faja 
k’ax nak’ cincha 
k’ax nak’, hichnak’ ceñidor 
k’ax táab chan suum, k’uuch cordón 
k’axab nak’ cinta 
k’axab nak’ cinturón 
k’axnak’ correa 
k’eban pecador 
k’eban (x) pecadora 
k’eban, si’ipil pecado 
k’eech (x) querida 
k’eech, ch’eet, k’uuy, niix ladear 
k’eech, k’eechel, k’eek’ech, loochol, looloch chueco 
k’éek’en cerdo 
k’éek’en  marrano 
k’eek’en, beel (h) puerco 
k’éewel suela 
k’éewel, oot’el cuero 
k’eex canjear 
k’eex rescate 
k’eex, heel alterar 
k’eex, loh rescatar 
k’eey, k’eeyah regaño 
k’eey, k’eeyal regañar 
k’eey, táah t’aan  amonestar 
k’eey, tutuk chi’ gruñir 
k’eyem, k’eyen pozole 
k’i’ik’ sangre 
k’i’ik’ che’, saats’ hule 
k’i’ik’ nak’, k’i’ik’ ta’ disentería 
k’i’inam ponzoña de víbora 
k’i’inam veneno de víbora 
k’i’ix espina 
k’i’ix (acassia pueblensis) espino 
k’i’ix (acassia pueblensis) huizache 
k’i’ix ooch, k’i’ix pach ooch (erinaceus europeus) erizo 
k’íilkab sudar 
k’íilkab sudor 
k’iin día 
k’iin sol 
k’iin (h), yuum k’iin clérigo 
k’iin (h), yuum k’iin cura 
k’iin (h), yuum k’iin sacerdote 
k’iin k’aaba’ cumpleaños 
k’iin k’aaba’ onomástico 
k’iin  clima 
k’íin, chokokiin calentar 
k’iin, k’iinil época 
k’iin, k’iinil era 
k’iin, k’iinil fecha 
k’iin, k’iinil período 
k’iin, k’iinil tiempo 
k’iinbes conmemorar 
k’iino’ob (h), yuum k’iino’ob clero 
k’iinsabil maratón 
k’iit, k’itpahal, pa’ dispersar 
k’iit, t’iit’, t’óot’, tóos esparcir 
k’íiwik, chúumuk kaah plaza 
k’íiwik, u kúuchil u ko’onol yéetel u ma’anal ba’alo’ob. mercado 
k’o’och higo 
k’o’och manzana de adán 
k’o’och nuez de la garganta 
k’o’och (x)  higuera 
k’o’ox arisco 
k’o’ox fiero 
k’o’ox huraño 
k’o’ox retobado 
k’oh, k’o’och, chíin papada 
k’oha’an enfermo 
k’oha’anil enfermedad 
k’oha’anil ku meentik u chu’upul u táammel máak hepatitis 
k’oha’anil ku meentik u yantal báan kíimilil peste 
k’oha’anil ku ts’aik ti’ máak tumen u yantal ha’ ich u wíinklil hidropesia 
k’oha’ankun, k’oha’antal enfermar 
k’olis pelón 
k’olis, t’ooroch calvo 
k’omoh marisco 
k’óoben cocina 
k’óoben, k’óoben k’áak’, chi’ k’áak’ fogón 
k’óoch acometer 
k’óoch atacar 
k’óoch cornear 
k’óoch embestir 
k’ook’ ruiseñor 
k’ool, haats’, wich’ cimbrar 
k’ool, k’iil, meen loob lastimar 
k’ool, k’oop, laah, loox golpear 
k’óom valle 
k’oop hendidura 
k’oop, wáas k’op pescozón 
k’óopte’ ciricote 
k’oos (h) barbero 
k’oos (h) esclava 
k’oos (h), meyhil  criado 
k’oos (x) criada 
k’oos, meyhil sirviente 
k’oos, ts’iik, hok tso’ots depilar 
k’oxol mosco 
k’oxol, boox k’oxol mosquito 
k’oxol, túuts’ zancudo 
k’u’ nido 
k’u’ankil, meen k’u’  anidar 
k’u’che’ cedro 
k’u’uk brote 
k’u’uk, aal kih, aal che’ vástago 
k’u’uk’, top’ che’ retoño 
k’u’uk’, top’ che’, óol renuevo 
k’u’uk’ankil retoñar 
k’u’uk’um pluma 
k’u’um nixtamal 
k’uben encargar 
k’uben encargo 
k’uben encomendar 
k’uchul, taal ti’ kaah inmigrar 
k’uchul. u’ul, kóohol arribo 
k’uh deidad 
k’uh Dios 
k’uh, dyos Dios espíritu 
k’ulu’ mapache 
k’uruch, na’ ts’uul cucaracha 
k’utbil p’aak, k’utbil iik salsa 
k’uub, ts’aa entregar 
k’uuch cáñamo 
k’uuch pabilo 
k’uul, bobox, bak neh, tuch neh coxis 
k’úum (cucurbita pepo) calabaza 
k’úum, chúuh calabazo 
k’úumche’, k’úunche’ bonete (planta) 
k’úumk’umi correcaminos 
k’uun, taak’in oro 
k’uup, háat k’up calar 
k’uup, háat k’uup rebanar 
k’úuts tabaco 
k’uux p’eek, ch’a’ k’uux odio 
k’uux, ch’a’ k’uux disgusto 
k’uux, ch’a’ k’uux rencor 
k’uux, k’uuxil, ts’íikil, p’u’uhul disgustar 
k’uux, p’eek bomitar 
k’uux, p’uha’an saña 
k’uux, p’uuh enojar 
k’uux, p’uuh, ts’íikil ira 
k’uuxil, ts’íikil, p’u’uhul molestar 
k’uuy, biik’, yúuk, pipik’ menear 
k’uxub, kiwi’ (bixa orellana) achiote 
k’uyche’ (x) (papaver rhoeas) ababol 
k’uyche’ (x) (papaver rhoeas) amapola 
ka, kex que 
ka’ metate 
ka’ par 
ka’ íits’in primo menor 
ka’ íits’in (x) prima menor 
ka’ kiik prima mayor 
ka’ kuxtal, ka’ kuxkin revivir 
ka’ kuxtal, ka’síihil resucitar 
ka’ meent reproducir 
ka’ suku’un primo mayor 
ka’a doble 
ka’a dos 
ka’a xi’itech adiós 
ka’ach úuchih antiguamente 
ka’amatil k’ab ambidextro 
ka’ambes, kaans educación 
ka’ambes, kaans instrucción 
ka’ambes, kaans instruir 
ka’an celeste 
ka’an cielo 
ka’an che’, k’ax che’ tablado 
ka’ana’an fatigado 
ka’anal agobiar 
ka’anal cansar 
ka’anal fatiga 
ka’anal k’áak’, k’áak’ ku hohopaankil fogata 
ka’anal ook zanca 
ka’anal óol altivo 
ka’anal paakat, k’áak’ ich arrogante 
ka’anal, ka’anah alto 
ka’anal, yóok’ol arriba 
ka’anbes adoctrinar 
ka’anbes amaestrar 
ka’anbesa’an amaestrado 
ka’anche’, mayak, che’ mesa 
ka’ans, ka’anbes capacitar 
ka’ansah enseñanza 
ka’ansah xook (x) maestra
ka’ansah xook yéetel ts’íib alfabetización 
ka’ansah xook yéetel ts’íib alfabetizar 
ka’ansah, ka’ambesah (h) maestro 
ka’ansah, suukkin adiestrar 
ka’ap’éel t’aan bilingüe 
ka’beh pasado mañana 
ka’ohe, ka’awhe anteayer 
ka’teen de nuevo 
ka’teen otra vez 
kaab miel 
kaab, yik’el kaab (apis mellifica) abeja 
kaabah, p’okox chaparro 
kaabal, kaabah, yáanal, yáanah abajo 
kaach fractura 
kaach, káachal, teeh, téehel fracturar 
kaach, oop’, p’iik, pa’ax xiik quebrar 
kaach, wat quiebra 
kaachah quebrado 
kaah localidad 
kaah pueblo 
kaah villa 
kaah, kaahtalil población 
kaah, nohoch kaah urbe 
káahal comenzar 
káahal, chúunbes, chunpahal, heets’, kuxtal establecer 
káahal, ho’op’ol, léekel, chúunpahal comenzar 
káahal, lékel, chúunpahal, ho’op’ol principiar 
kaahkun poblar 
káakbach (x) prostituta 
káakbach (x), chek’a’an peel, choko iit (x) puta
káakbach (x), choko iit (x) matriz 
kaal cuello 
kaal garganta 
kaal pescuezo 
kaal ook tobillo 
káalkun káaltal emborrachar 
káaltal borrachera 
káaltalil alcoholismo 
kaambes civilizar 
kaambesah  profesor 
kaan culebra 
kaan serpiente 
kaan víbora 
kaanbah (h), he’ máaxak ku bin tu nahil xook utia’al u kaanbale’. alumno 
kaanbal (h) aprendiz 
kaanbal, kaanbal aprender 
Kaank’uun (Lugar de la serpiente de oro) Cancún 
Kaanpeech (lugar de serpientes y garrapatas) Campeche 
Kaanpeech (Lugar de serpientes y garrapatas) ciudad de Campeche 
kaans, ka’ambes educar 
kaans, kaanbes cátedra 
kaansah profesora 
kaansah, ka’ambes enseñar 
kaansah, kaambesah docencia 
káapeh (caffea arabica) café 
Káastlan Castilla 
Káastlan España 
káastlan t’aan castellano (idioma) 
káastlan t’aan español (idioma) 
káastlan waah pan de trigo 
káastlan wíinik castellano 
káastlan wíinik español 
káastlan wíinik hispano 
káat apaste 
káat tinaja 
kaax (x) gallina 
kab, yóok’ol kab mundo 
kahak bal residir 
kahakbal habitar 
kahan, kanan, ch’úuk vigilar 
kahatsa’ recuerdo 
kahkunah fundador 
kahtal morar 
kak’ óol, ha’as óol asombrar 
kakachki, o’op’ki, op’chalak, op’k’alak frágil 
kakaltuun (x) albahaca (silvestre) 
kakaw cacao 
kala’an borracho 
kala’an briago 
kala’an ebrio 
kalaan, kanaan cuidar 
kalam coralillo 
Kalam (Coralillo) Calan 
kalan, kanan amparar 
kalan, kanan guardían 
kalan, kanan, baal proteger 
Kalk’iin (lugar de la garganta del sol) Calkiní 
kama’ach mandíbula 
kama’ach maxilar 
kama’ach, no’och quijada 
kamat’aan orar 
kan cuatro 
kanáan, kaláan, líik’s conservar 
kanan (h), kalan (h) conserje 
kanan pak’al, kalan pak’al hortelano 
kanik aprendido 
kanil nak’ lombriz 
kanlahun catorce 
kat arcilla 
kax ba’ate’el, kaxan ba’ate’el retar 
kaxan buscar 
kaxan detectar 
kaxan hallar 
kaxan hallazgo 
kaxan localizar 
kaxan ba’a (h) agresivo 
kaxan ba’ate’el, kaxan k’uuxil, kéex provocar 
kaxan, iil, naktáan encontrar 
kay pescado 
kay pez 
kayche’ aguja (para hamaca) 
ke’el ch’uhuk helado (postre) 
ke’el chokwil paludismo 
ke’el, síis frío 
ke’el, síis helado 
ke’elil invierno 
keeb eructar 
kéeh ciervo 
kéeh (cervus communis) venado 
kéek’en (h)  cochino 
keep, toon falo 
keep, toon miembro viril 
keep, toon, birich pene 
keet, beey xan igual 
keet, éet p’iis comparar 
keet, táaxkun igualar 
keet, táaxkun, táats’kun emparejar 
kéex queso 
keléembal, keléenbal hombro 
kex aunque 
kex beyo’ que bueno 
kex teech aunque sea 
ki’ delicioso 
ki’ rico (de sabor) 
ki’ vino 
ki’ óol amenizar 
ki’ óol dichoso 
ki’ óol, toh óol sano 
ki’ óolt, ch’a’ u ma’alobi hunp’éel ba’’al gozar 
ki’, ki’il sabor 
ki’bok aroma 
ki’bok, ki’bokil perfume 
ki’bokkin, ki’bokkun perfumar 
ki’ichkelem gallardo 
ki’ichkelem tuukul cristianismo 
ki’ichkelem yuum cristo 
ki’ichkelem yuum Dios hijo 
ki’ichkelem yuum jesucristo 
ki’ichkelem, ki’ichkelem wíinik cristiano 
ki’ichpam guapa 
ki’ichpam presiosa 
ki’ichpam (x) gallarda 
ki’ichpanil, hats’utsil belleza 
ki’iki’ t’aan alabar 
ki’il manjar 
ki’imak óol alegre 
ki’imak óol alegría 
ki’imak óol emoción 
ki’imak óol feliz 
ki’imak óol, ki’imaktal óol satisfacer 
ki’imak óol, ki’ki óol, ki’imak contento 
ki’imak óolal dicha 
ki’imak óolal felicidad 
ki’imak óolal júbilo 
ki’imak óolal placer 
ki’imak óolt halagar 
ki’imakkun contentar 
ki’imakkun óol agradar 
ki’imakkun óol alegrar 
ki’imakkun óol, náays óol divertir 
ki’impahal quebradura 
ki’inpahal, loob herir 
ki’is tamo del maíz 
ki’kun óol deleitar 
kib vela 
kich’ée quiché 
kih agave 
kih henequén 
kih maguey (agave) 
kihaab fibra de henequén 
kiik hermana mayor 
kíilbal cháak áamba cháak trueno 
kíimil deceso 
kíimil defunción 
kíimil morir 
kíimil muerte 
kíimil perecer 
kíimil ataan enviudar el hombre 
kíimil íicham enviudar la mujer 
kiims, xot k’iin ajusticiar 
kíimsah matar 
kíimsah, banban kíimsah matanza 
kiimsah, kíimsah asesinar 
kíinsah masacrar 
kíinsah wíinik, kíinsah may homicida 
kiis pedo 
kiis pedorrear 
kiiw (agave potatorium) agave mezcalero 
kikilaankal, kikiláankil, kukuyaankil temblar 
kikilaankil, kukuyaankil tiritar 
kili’ich santo 
kimen cadáver 
kimen difunto 
kimen finado 
kimen muerto 
kimenil fúnebre 
kinsah máak criminal 
kisin, k’aasi ba’al, xulub demonio 
kisin, kisin ba’al satanás 
kitam jabalí 
kitam pécari 
ko’ atrevido 
ko’ travieso 
ko’, choko pool choko ho’ol loco 
ko’, ko’il rabia 
ko’, ko’il, taakkun excitación 
ko’il, choko poolil loquear 
Ko’lebil virgen María 
ko’ohkin encarecer 
ko’ok caro 
ko’ox ¡vamos! 
kobol, máantan máak sexo 
koh dentadura 
koh diente 
koh león americano 
koh leoncillo 
koh puma 
koh lu’um wáa beh  apisonar 
koh yan táanil ti’ u chi’ may incisivo 
kohk’alak, tomchalak cojear 
kol k’áax desmonte 
kol náahal jornalero 
kol náak (h), kol náal (x) campesino 
kolnáal (h), kolnáal (x), meehi k’áax agricultor 
kolóohche’, kolóoxche’ bajareque 
kolóohche’, kolóoxche’ empalizada 
kon bak’ (h) carnicero 
kóoch amplio 
kóoch ancho 
kóoch u táan anchura 
kóocha’ wóolis futbol 
kóochak’, háanchak’ patear 
kóochil, ka’anlil, nohchil, chowkil volumen 
kóochkin, nohochkin ampliar 
koochol cigarrón 
kóohol presentir 
kóohol, k’uchul, u’ul arribar 
kóok sordo 
kook, lúubsah che’ tumbar 
kóokay cocuyo 
kóokay luciérnaga 
kool heredad 
kool milpa 
kool mole 
kool sembradío 
kool sementera 
kóol keep, kóol iit masturbarse 
kool, k’uut, peech’, maax machácar 
kool, páak roza 
kool, páak rozar 
kóol, páay, híits’ jalar 
koom estrecho 
kóom, ma’ xaani’ breve 
kóom, xoot’ xuut’ corto 
kóomkin acortar 
kóon vender 
koon, koonol vender 
koonol comerciar 
kóonol vencedor 
koonol (h) dependiente 
kóonol (x) vendedora 
koonol, koonoh venta 
koop, koots’ biil enroscar 
kóopo’ (populus nigra) álamo 
koos aguililla 
kóos halcón 
koot acotar 
koot albarrada 
koot barda 
kóot (aquila chrysaetos) águila 
kóoton camisa 
koots’ rosca 
koots’ koop, biil enrollar 
kosom golondrina 
Kosomeen (isla ocupada por las golondrinas) Cozumel 
ku páahtal u beetik tuláakal ba’al omnipotente 
ku’uk, p’eex (sciurus poliopos) ardilla 
ku’upul iik’, xu’ulul iik’ asfixia 
kuch k’eban, kuch si’ipil pecar 
Kuhatemalha’ (montaña que vomita agua) Guatemala 
kuk, kukuul quetzal 
kukin, hets’kun, akkun asentar 
kuklim, kuklim ta’ escarabajo 
kukul iit recular 
kukul iit retroceder 
kukul lu’umt, éek’kun ensuciar 
kukupkih, heets’ calma 
kukupkil bonanza 
Kukuulkaan Quetzalcoatl (Serpiente-Quetzal) 
kul eex bikini 
kul eex calzoncillo 
kulal estar sentado 
kutal, kuklin sentar 
kuuch cargo 
kuuch equipaje 
kuuch responsabilidad 
kúuch carga 
kúuch fardo 
kuuch, k’óoch carga 
kuuch, k’óoch cargar 
kúuch, kúuchil lugar 
kuuchan cargado 
kúuchil sitio 
kúuchil hanal comedor 
kúuchil k’oos peluquería 
kúuchil kih henequenal 
kúuchil tu’ux ku chikúunta’al wenel channpal. cuna 
kúuchil tu’ux ku k’a’alal ba’alche’o’ob he’ex.  corral 
kúuchil tu’ux ku ko’onol yéetel ku yu’uk’ul ba’al ku káalkuntik máak. cantina 
kúuchil tu’ux ku mu’ukul kimeno’ob. cementerio 
kúuchil tu’ux ku ts’a’abal ya’akach xokbil hu’uno’ob. biblioteca 
kúuchil tu’ux ku xo’otol che’. aserradero 
kúuchil tu’ux ku ye’esa’al úuchben ba’alo’ob museo 
kúuchil u yúuchul koonol bazar 
kuuk codo 
kúul kaal, pachkab cervicio 
kuum olla 
kuuts guajolote silvestre 
kuuts pavo de monte 
kuux óol entusiasmo 
kuuxum champiñón 
kuuxum hongo 
kuuxum verdín (planta) 
kuuxum, ta’ cháak moho 
kux teech y tu ? 
kux, ba’ale’ pero 
kux, túun, wáa si 
kuxa’an vivo 
kuxtah, kuxtal vivir 
kuxtal radicar 
kuxtal subsistir 
kuxtal vida 
la’ kaah, kaah mina’an u máakilo’ob despoblado 
la’ pak’ (x) ruina 
la’ach arañar 
la’ach, haat, xeet’ desgarrar 
la’ach, ho’ot, xe’ep’ rasguñar 
la’ach, le’ep’ rasgar 
laab, asbe’en, úuchben, chuchul, ch’iha’an; nuxib (h) viejo 
laah bofetear 
láah bo’ol liquidar 
laak despegar 
láak’ hermano 
láak’ (x) hermana 
láak’ nuup, éet compañero 
laak’, ch’iilankabil, laak’tsil deudo 
láak’, éet wíinikil prójimo 
láak’, láak’ tsil, éet k’i’ik’el pariente 
láak’in acompañar 
láak’inah acompañante 
láak’tsil, láak’ familiar 
láal, much, p’óop’ox ortiga 
láal, t’ooh, piich, báab vaciar 
láat’, maach, ch’úuy sostener 
láayli’ todavía 
lah, wéek’ lah, bok’ lah lapo 
lahkah, ka’alahun doce 
lahun diez 
lak taza (de ceramina) 
lak, k’at cajete 
lak, k’at vasija 
lak’iin este (oriente) 
lak’in oriente 
lakam pabellón 
lakbal, síistal, olomtal coagular 
lalah k’ab palma de la mano 
latáa lata 
le beetik por eso 
le ka’peel los dos 
le kéen cuando 
le ts’iib, he’ela’ ku meyah tia’al u ye’esa’al u k’aaba’ xiib bey xan xch’up. ello 
le túun, he’ túun entonces 
le’ hoja 
le’ xikin pabellón de la oreja 
le’, siin, t’iin, haay tender 
le’kih, le’kiiw penca 
lechkun, leech enganchar 
leech lechón 
leech (x) cochina 
leech (x) marrana 
leech (x) puerca 
léech, núup’ trampa 
léeh lazar 
léekel retentar 
léembal, hohopaankil, ninibaankil titilar 
léembal, huul resplandecer 
léembal, léets’bal brillante 
léembal, léets’bal brillo 
léembal, léets’bal lucir 
léench’in, túulch’in empujar 
leets’ adular 
léets’ resplandor de fuego 
lehem cháak relámpago 
lela’ esta 
lelo’ aquél 
lelo’ aquella 
lelo’ aquello 
lelo’, le he’elo’ esa 
lelo’, le he’elo’ ese 
lelo’, le he’elo’ este 
lelo’ob esas 
lelo’ob esos 
lep’ óol, lep’ óolal animar 
leti’ él 
leti’, le t’aan he’ela’ chéen utia’al xch’up wáa ko’olel. ella 
letio’ob ellas 
letio’ob ellos 
líik’es alistar 
líik’es, ta’ak ahorrar 
líik’il, líik’ ba’ate’el rebelión 
líik’s, láat’ levantar 
líik’sah t’aan, a’al ba’al calumniar 
líik’sah t’aan, a’al ba’al, a’al t’aan calumnia 
líil ha’ irrigar 
líil ha’, wiits’ asperjar 
líil, tíit, púus sacudir 
líil, tsiits, wits’ ha’ rociar 
lits látex 
lo’ot’ol convulsión 
loh redimir 
lokok, iis cera 
loob accidente 
loob catástrofe 
loob daño 
loob mala suerte 
loob, loba’an lóbrego 
lóob, lóo’che’ coa 
looch, ch’oot desviación 
looch, ch’oot, ch’eet, k’eech desviar 
lóoch, méek’ abrazo 
looch, p’uus, waats’, wuuts’ corva 
lóoch’, óok, láap’ puñado 
look, lookankun hervir 
look, óomankil bullir 
lool, nikte’ flor 
loolankil, nikte’il floración 
loom acuchillar 
loom apuñalar 
loom pinchar 
loom, húul che’ hurgar 
loot pak’áal azahar 
loox boxeo 
loox trompear 
loox (h) boxeador 
loox ku ka’ansa’al tia’al ma’ u ha’ats’al may. karate 
loox, ba’ate’el agredir 
loox, haats’, k’ool, laah golpe 
loox, loxbáah boxear 
loox, paay lidiar 
lot’ kéeh calambre 
lot’ kéeh, loot’ engarrotar 
lu’, boox kay bagre 
lu’um piso 
lu’um suelo 
lu’um, k’aax terreno 
lu’um, kaab tierra 
lu’umil estado 
lu’umil país 
lu’umil kaah patria 
luk’s le’, p’éep’ t’ok le’ deshojar 
luk’s, eems tohol, éens tohol descontar 
luk’s, háaws suprimir 
luk’s, luk’ul retirar 
luk’s, took, tseel despojar 
luk’s, toop, p’at k’aasi frustrar 
luk’s, tseel abolir 
luk’s, tseel privar 
luk’ul humear 
lukum kaan lombriz de tierra 
Lusíitáan Portugal 
lusíitáan t’aan portugués (idioma) 
lusíitáan wíinik portugués 
lutsub, hok’ob anzuelo 
lúub legua 
lúubs, huut, puuk, niik derribar 
lúubul, báanal, húutul caer 
luuch jícara 
luuk’ fango 
luuk’ lodo 
luuk’ trago 
luuk’, háanhan hanal, táats’ luuk’ devorar 
luuk’, píit luk’ tragar 
luuk’, táats’ luuk’, túuts’ luuk’ deglutir 
luuk’s, lúubs derrocar 
ma’ no 
ma’ atan (h) viudo 
ma’ atan, may ma’ts’oka’an u beeli’. soltero 
ma’ chika’ani’, istikyah u na’ata’al abstracto 
ma’ chuka’an u k’iini, ma’ k’ucha’an u k’iini’ prematuro 
ma’ haahi’, mix haahi’ negar 
ma’ haahi’, tuus falso 
ma’ íicham soltera 
ma’ íicham (x); máak kimen u yatan. viuda 
ma’ kaal, kúul kaal degollado 
ma’ ko’ohil barato 
ma’ ma’alob aniki’, ma’ ma’alob u yu’ukubai’ incómodo 
ma’ mina’an negación 
ma’ muuk’, mina’an u muuk’ impotente 
ma’ muuk’il impotencia 
ma’ na’at ñoño 
ma’ na’at tonto 
ma’ na’at, tsu’uy pool, chich pool estúpido 
ma’ ohel ignorar 
ma’ ohel, máak ma’ u yohel wáa ba’axi’. ignorante 
ma’ óolal apatía 
ma’ óota’ah, ma’ u k’a’amah ba’al rechazar 
ma’ subtal máak cínico 
ma’ ts’oka’an u beeli’ célibe 
ma’ ts’oka’ani’, ma’ ma’alob menta’ani’ imperfecto 
ma’ tu k’oha’antal inmune 
ma’ tu máan ha’i’ impermeable 
ma’ tu páahtal u meenta’al, hach talam imposible 
ma’ utsi’, ma’ ma’alobi’ ilícito 
ma’ úuch loob ti’i’, ma’ úuchuk loob ti’i’ ileso 
ma’ wenel insomnio 
ma’ xanab descalzo 
ma’ yuum, ma’ na’ huérfano 
ma’, mina’an, mix sin 
ma’ah ganglio 
ma’ah incordio 
ma’alob apto 
ma’alob bueno 
ma’alob kuxtal bienestar 
ma’alob, uts bien 
ma’alob, uts, ki’ buen 
ma’alobkin, ma’alobtal mejorar 
ma’alobkin, utskiin concertar 
ma’alobkun, utskiin componer 
ma’as kaal afónico 
ma’as kaal, so’oh kaal ronco 
ma’ats’, leets’ lamer 
ma’ax mico 
ma’ax mono 
ma’ay tamo 
ma’ay che’ aserrín 
ma’k’óol, hooykep holgazán 
ma’k’óol, jooykep perezoso 
ma’kóol, hooykep, meelen keep flojo 
maab (h), maan (x) cliente 
máaben cajón 
máaben tu’ux ku bisa’al mukbil huntúul kimen. ataúd 
máaben, ba’as caja 
maach tocar 
maach, ch’a’ apañar 
máach, cháach asir 
máach, cháach prender 
maach, laap’ láap’ k’ab empuñar 
maak tapa 
máak chich u meentik wáa ba’ax rudo 
máak hach ku choh u lúul, ku ya’ala’al xan ti’ máak mina’an u na’at. baboso 
máak ku bisik huntúul chanpaal ok ha’ wáa huntúul máak utia’al u ts’o’okol u beel. apadrinar 
máak ku haantik tikin hanal xerofago 
máak ku káahsik ba’ate’il agitador 
máak ku kanáantik ba’alche’o’ob pastor 
máak ku kaxtik xíiwo’ob utia’al u meent a ts’aakil yéetel utia’al u koneh. herbolario 
máak ku kiimsah, kiimsah may asesino 
máak ku meentik ba’alo’ob yéetel u k’ab bey xan yéetel u mehen nu’ukulo’ob. artesano 
máak ku meyahtik k’at alfarero 
máak ku meyahtik kaab. apicultor 
máak ku paax músico 
máak ku ts’ik he’ ba’axak p’axbile’ acreedor 
máak ku tsol nu’uk asesor 
máak ku tu’usul tumen yatan wáa u yíicham. cornudo 
máak ku xíinbal yóok’ol hunt’i’in suum. acróbata 
máak ma’ u yohel xook mix ts’íibi’. analfabeto 
máak sen ya’ab u káaltal alcohólico 
máak u hach yohel ba’alo’ob ti’ xíiwo’ob herbario 
máak wáa ba’alche’ hach ya’ab u tso’otsel peludo 
maak, nuup’, k’aal, piix tapar 
máakalmáak cuál 
máako’ob ma’ u yohlo’ob xooki’. analfabetismo 
máako’ob, wíiniko’ob gente 
maan compra 
maan comprar 
máan pasar 
máan rondar 
máan chéen mina’an u haahil, máan chéen beyo’ vagar 
máan, áalkab transcurrir 
máan, píit máan, táats’ máan traspasar 
máan, úuchul ocurrir 
maanal, tiip’il, ya’abil exceso 
máansbah peregrino 
máansbah (x) peregrina 
máas, maasil más 
máas, sit’riyo chapulín 
máas, sit’riyo grillo 
máas, sit’riyo saltamontes 
máasewal amerindio 
máasewal, wíinik, wi’it’ indígena 
máasewal, wíinik, wi’it’ indio americano 
máaskab fierro 
máaskab hierro 
máaskab machete 
máaskab metal 
máat, hoch’ob gorrear 
máatan, síih caridad 
máatan, síih limosna 
máatsa’ pestaña 
máax ku kaansah, máax ku kaambesah docente 
máax, máaxi’ quién 
maax, peech’, yaach’ majar 
maay casco 
maay, mo’ol pezuña 
maaya t’aan maya (idioma) 
maaya wíinik maya 
Maaya’ab (Lugar de pocos) Mayab 
maayol capataz 
mach, il túun tentar 
mach’ chato 
mahan rentar 
mahan na’, ka’ana’ madrastra 
mahan nah posada 
mahan yuum, ka’a yuum padrastro 
mak chi’ callar 
mak chi’, p’aat ma’ t’aan silenciar 
mak ku haantik u yéet máakil. caníbal 
mak ku meyah tu taamil ha’ wáa ich k’aa’náab. buzo 
mak kuum estofado 
mak’ corcho 
mak’, xaak escaldar 
makal ñame (planta) 
makan enramada 
makkuum, áakat adobado 
mamaykil fino 
mantats’ k’oha’an achacoso 
matan (h), k’áat matan mendigo 
may hach yaan u na’at astuto 
may kaha’an tu huun he’ tu’uxake’ ermitaño 
may ku búukintik ma’alob nook’ galán 
may ku buul tahúr 
may ku kalan centinela 
may ku maan, maan (h), maan (x) comprador 
may ku meyahtik (x), kaaxo’ob (h) avicultor 
may ku p’ektik wáa sahak ti’ táanxel kaahil xenófobo 
may ku ts’íibtik ba’alo’ob yóok’ol che’ xilógrafo 
may ku ts’isik mehen paalal sátiro 
may ku yookol ich k’áak’náab corsario 
may ku yookol ich k’áak’náab pirata 
may puuts’ul prófugo 
may taak u xeh asqueado 
may tsela’an u ye’el u keep eunuco 
may, wíinik persona 
mayokol, mayol mayoral 
mayol; máak ku léeik wakax wáa tsíimin. vaquero 
me’ex barba 
me’ex, k’ono’ch bigote 
méek’, lóoch abrazar 
méek’táan acaparar 
meelem, mina’an u na’at imbécil 
meelen kep (h) menso 
meelen peel (x) mensa 
meelen, ma’ óol lelo 
meelen, nuum sonso 
meemech lagartija 
meen (h); wiinik ku ts’aak yéetel xíiw wáaa yéetel payal chi’. curandero 
meen hanal, chak hanal guisar 
meen pak’ (h) alarife 
meen pak’ (h) albañil 
meen ts’aak (h), kon ts’aak (h) boticario 
meen yáam acanalar 
meen, beet fabricar 
meen, máak ku ts’aak yéetel xíiwo’ob. hierbatero 
meen, úuchul efectuar 
meentbil he’ ba’axake’ actuar 
meents’ul, kaxan rebusca 
meents’ul, kaxan rebuscar 
meet, beet cometer 
meeyhil máak, kolnáal proletario 
mehen muuch, chan muuch renacuajo 
mehen ts’ots vello 
mehen tuunich ku yantal tu beel u wiix máak. cálculo 
men máaskab herrero 
men muuk’, ts’aa óol esforzar 
Mexikoo Méjico 
Mexikoo México 
meyah faena 
meyah laborar 
meyah oficio 
meyah servir 
meyah trabajar 
meyah máak empleado 
meyah yéetel ki’imak óolal afanar 
meyahil trabajo 
meyahil kaab, kanáanil kaab, kaláanil kaab apicultura 
meyhil obrero 
meyhil (x), k’oos (x) sirvienta 
miis gato 
míis barrer 
míis, míisib escoba 
mina’an carecer 
mina’an no hay 
mina’an ki’ichkelem yuum ti’ ateo 
mina’an u káahal mix u xuul; hach xaan eterno 
mina’an u ye’el u keep capón 
mina’antal escasear 
mitnal infierno 
mix ni (conjunción) 
mix tampoco 
mix ba’al nada 
mix bik’in jamás 
mix bik’in nunca 
mix máak nadie 
mix may ninguno 
mixba’al cero 
mixtu’ux en ninguna parte 
mo’ol garra 
mochtal acurrucarse 
mok’och, hool fosa 
mol p’aax, u ch’a’abal u tohol, koonol wáa meyah cobrar 
móoch  mocho 
móoch, yaach’ deforme 
mook, k’aax, hook’ nudo 
mook, léeh lazo 
mool, háaymol recoger 
mool, mool taak’in recaudar 
mool, muuch’ acumular 
moots encoger 
moots raíz 
moots, moot contraer 
moson remolino 
moson tornado 
moson, moson iik’ torbellino 
mot’kin agazapar 
motón ceja 
mu’k’a’an, chichha’an, t’at’ahkl fuerte 
mu’uhul dote 
much’, muuts’, chuchul, kíimil, k’ak’altal marchitar 
much’bal, much’bah alianza 
much’kiin, mool concentrar 
much’kiin, mulkiin aglomerar 
much’kin asociar 
much’kin reunir 
much’tal concurrir 
much’tal, much’kinah, mulkinah reunión 
muk’ ook muslo 
muk’yah aguantar 
muk’yah martirizar 
muk’yah padecer 
muk’yah sufrir 
muk’yah, ts’íibolal, óol pasión 
muknal sepulcro 
muknal sepultura 
muknal tumba 
mukul t’aan murmullo 
mukul t’aan susurrar 
mukul t’aan, mukul chi’ murmurar 
mukul, ta’ak tsikbal secreto 
mukuy tórtola 
muliix limón 
mulixkun, mulixkin rizar 
mulkin, muchi’kin amontonar 
muts ich, chak’ ich guiñar 
muts’ ich pestañar 
muuch rana 
muuch sapo 
muuch triquina (animal) 
múuch’ congregación 
múuch’ conjunto 
múuch’ grupo 
múuch’ kaab enjambre 
múuch’ kuxtal, múul kuxtal, éet kahtal convivir 
múuch’ t’aano’ob vocabulario 
muuch’, mulix crespo 
múuch’kin, mulkin congregar 
múuch’kin, mulkin conjuntar 
muuk enterrar 
muuk sepultar 
muuk, muksah sepelio 
muuk’ fuerza 
muuk’ poder 
muuk’ k’ab, muuk’il k’ab, miis k’ab bíceps 
muuk’, chich fortaleza 
muuk’, muuk’il, óol vigor 
múul cacto 
múul cardo 
múul montículo 
múul (opuntia tunicata) cardón 
múul hanal convidar 
múul k’aay, múuch’ k’aay coro 
múul, pu’uk, chan wits loma 
múumuts’ ich, p’i’ip’i’il ich parpadear 
muun bak, muumun bak cartílago 
muun, áak’, ya’ax tierno 
múunyal nube 
múus iik’, yooxol chi’ aliento 
muut almud 
muxub, k’utub mortero 
na’ madre 
na’ mamá 
na’ k’ab pulgar (dedo de la mano) 
na’ahtal saciar 
na’akal ascender 
na’akal subir 
na’akal trepar 
na’aks, ch’úuy, ka’analkun líik’s elevar 
na’at adivinar 
na’at comprender 
na’at descifrar 
na’at inteligencia 
na’at (h), na’at (x) adivino 
na’at, ohel, tuukul; k’ah óolal conocimiento 
na’at, tuukul conciencia 
na’at, tuukul razón 
na’at, tuunkul concepto 
naab pomada 
naab ungüento 
náab cuarta 
náach distante 
náach lejos 
naach’ relación sexual 
náachil, yáam distancia 
náachkun alejar 
náahal ganar 
náahal lucro 
náahal sueldo 
náahal ku ts’a’abal tu yóo’lal hunp’éel k’iin meyah. jornal 
náahal, bo’ol salario 
náahal, náahalil ganancia 
naak, nakkun recostar 
náaks óol, naks óol fastidiar 
naat’ montar 
naats’ cerca 
naats’, huuts’, taak’ arrimar 
naats’, taas atraer 
náats’al abocar 
náats’al, húuts’ul aproximación 
naats’ba arrimado 
naats’ba arrumbado 
náax che’ tizón 
náay óol distraer 
náay óolal, nay óolal negligencia 
náay, náays óol entretener 
náay, wayak’ soñar 
náay, wayak’ sueño 
náays óol consolar 
náays óol descuidar 
nab ka’an paladar 
nab, nab k’ab palmo 
nah k’oha’an hospital 
nah k’uh templo 
nah k’uh, u yotoch ki’ichkelem yuum. iglesia 
nah táankah kúuchil ta’ excusado 
nah tu’ux ku ko’onol hanal fonda 
nah tu’ux ku ko’onol hanal restaurante 
nah tu’ux ku ko’onol yéetel ku yu’uk’ul ba’ax ku káalkunsik máak. bar 
nah tu’ux ku meenta’al yéetel ku ko’onol waah. panadería 
nah u’ulab hotel 
nah, otoch, taanah habitación 
nah, taanah, otoch casa 
nah, taanah, otoch domicilio 
nahil construcción (edificio) 
nahil koonol, nah tu’ux ku ko’onol ba’alo’ob. tienda 
nahil síinik, muul síinik hormiguero 
nahil xook, kúuchil kaansah escuela 
nahil, nohoch nah menta’an yéetel pak’. edificio 
nak óol abrumar 
nak óol aburrir 
nak óol harto 
nak óol impertinente 
nak táan chocar 
nak’ barriga 
nak’, chuun nak’ abdomen 
nakkun, ts’aa nak’lik arrinconar 
nal choclo 
nal elote 
nal maíz (mazorca) 
nal, hek’ nal mazorca 
nat’ tsíimin, xiimbal yóok’ol tsíimin cabalgar 
nay óolal distracción 
neek’ grano (de semilla) 
neek’ pepita 
neek’ semilla 
neek’ ich niña del ojo 
neek’ ich pupila 
néen espejo 
neenet’, neeret’ hóon k’oos trasquilar 
nées, néet’, p’éep’ roer 
néet, nóot’, níich’, biis, sib carcomer 
neets delicado 
neh cola 
neh rabo 
ni’ hocico 
ni’ nariz 
ni’, chowak ni’ trompa 
ni’, p’iich, ho’ol, ka’analil cumbre 
ni’, xuul, p’iich punta 
ni’yaal k’ab yema del dedo 
níich bocado 
níich’, k’uux, nóot’, néet’ mordizco 
niik’, k’uuy, biik’, bibik’, pipik’ meneo 
níikil pararse 
níix ladera 
níix, níixkab, t’oont’on desnivel 
no’och barbilla 
no’och mentón 
no’oh, toh, táats’ derecho 
no’ox calza 
no’ox che’, tóoh che’ tranca 
no’ox, takab, tak che’ cuña 
no’oxche’, tóohche’ atrancar 
no’oxkin acuñar 
noh k’aas, nohoch loob tragedia 
noh k’iin, k’iin k’aaba’ aniversario 
noh kaah, nohoch kaah ciudad 
noh yah calamidad 
noh, nohoch, nuuk, nukuch, nuxib grande 
nohchil caudillo 
nohchil patrón 
nohoch enorme 
nohoch chaha’an, nukchaha’an, ma’alob chaha’an desarrollado 
nohoch halach wíinik presidente 
nohoch hool nah, nohoch hoonah zaguán 
nohoch kib cirio 
nohoch máak, nohoch wíinik adulto 
nohoch tuunich roca 
nohoch yéetel kóoch kuum paila 
nohochil capitán 
nohochil mayor 
nohochil tamaño 
nohochil kaah autoridad 
nohochkin, kóochkin amplificar 
nohol sur 
nooh k’ab mano derecha 
nóok haats’, táah haats’ apalear 
nook, noktal, nokkin embrocar 
nook’ prenda 
nook’ traje 
nóok’ áakan roncar 
nook’ ku ha’ayal yóok’ol mayak che’ mantel 
nook’ ku meyah utia’al u te’ep’el kimen mortaja 
nook’, búuk atuendo 
nook’, búuk ropa 
nook’, u nook’ (x) vestido 
nook’, xéet’ tela 
nook’il ke’el abrigo (prenda) 
nook’ol gusano 
nookoytal, líik’ih ha’ nublar 
nool abuelo 
nóol anolar 
noom perdiz 
nooy fécula 
nooy, ts’u’ meollo 
nu’ukul aparato 
nu’ukul herramienta 
nu’ukul trasto 
nu’ukul utensilio 
nu’ukul, ba’aluba instrumento 
nukuch nah castillo 
nup’ luuch ventosa 
nuuch, nuup, keet unión 
nuuch, nuup, mool, muuch’, much’kin juntar 
nuuk contestar 
nuuk responder 
núuk responder 
núuk respuesta 
nuuk (x) vieja 
nuul, maax magullar 
nuum desvalido 
núum tsutsuy higo chumbo 
núum tsutsuy tuna (higo chumbo) 
nuum yah, óotsil may infeliz 
nuup acoplar 
nuup, nuup’ conexión 
nuup, ts’iis aparear 
nuup, tsaay, nuuch unir 
nuup’, nuup conectar 
o’och ración 
o’och trama 
o’och, hanal sustento 
o’olkih, bi’bi’ki blando 
och kaan (boa constrictor occidentalis) boa 
ok óolal, tuukul creencia 
ok’ol llanto 
ok’ol, awat, áakam lamento 
ok’ol, xuxuch ni’ sollozar 
ok’om óolal decepción 
oka’, ok ha’ bautismo 
oka’, ok ha’ bautizar 
oka’, ok ha’ bautizo 
okol ingresar 
okol invadir 
okol k’iin, oka’an k’iin crepúsculo 
okol kisin ti’ máak endemoniar 
okol ts’iis adulterio 
okol wakax wáa ba’alche’o’ob. abigaeto 
okol, máan entrar 
okol, okoh, máan, táats’ máan, póot máan penetrar 
okom horcón 
oks yah afligir 
oks, buut’, chook’, k’aap insertar 
oks, juup, ts’oop ts’oot introducir 
oks, oksah internar 
oksah introducir 
oochel figura 
oochel imagen 
oochel silueta 
oohel saber 
ook mango 
ook pie 
ook, mooch’, xaaw pata 
ook’in hanal cena 
ook’ol llorar 
óok’ol encima 
óok’ol sobre (encima) 
óok’ot bailar 
óok’ot baile 
óok’ot danza 
óok’ot danzar 
óok’ot (h-), óok’ot (x-) bailador 
ookol asaltar 
ookol estafador 
ookol estafar 
ookol hurtar 
ookol hurto 
ookol ladrón 
ookol robar 
ookol robo 
ookol saquear 
ookol (h-) bandido 
ookol ich kaah (h) atracador 
ookol, biis raptar 
ookol, tseel u ba’alo’ob desvalijar 
ookol, tuus defraudar 
ookol, tuus, balk’ab fraude 
ooks, laap, nuup’, k’aap, huup encajar 
óol ánimo 
óol voluntad 
óol, k’u’uk cogollo 
óol, k’u’uk’; k’anil he’ yema de huevo 
óolak, óoli’, ta’aytak, k’as casi 
óom burbuja 
óom sikil pipián 
oom, yoom espuma 
oon aguacate 
óon palta 
oon che’ (persea americana) aguacatero 
óop, poox (anona glabra) anona 
óop, poox (anona glabra) chirimoya 
oop’, eel, póok tostar 
óot acceder 
oot’, oot’el cutis 
oot’, oot’el epidermis 
oot’, oot’el pellejo 
oot’, oot’il piel 
oot’el sáabukan alforja 
oots’ nata 
óotsikun, t’oonkin, haaykun degradar 
óotsil humilde 
óotsil indigente 
óotsil miserable 
óotsil pobre 
óotsilil humildad 
óotsilil miseria 
óotsilil pobreza 
oox ramón 
óox tres 
óox tu’uk’, óox tséel, óox ti’its triángulo 
óoxlahun trece 
ooxol calor 
ooxol vapor 
ooxol, choko iik’ bochorno 
ooxol, chokoh óol abochornar 
ora hora 
otoch, nah, nahil, taanah hogar 
otoch, nah, taanah morada 
oxo’on, p’eel, p’uuch desgranar 
p’a’as burlar 
p’a’as, baaxal t’aan burla 
p’a’as. eets’ mofar 
p’aak tomate 
p’aakil kaal, bu’ulil kaal amígdala 
p’aat abandono 
p’aat dejar 
p’aat desistir 
p’aat dimisión 
p’aat dimitir 
p’aat renunciar 
p’aat, cha’ abdicar 
p’aat, hóok’es aislar 
p’aat, ma’ u meenta’al ba’ax omitir 
p’aat, p’áatal, p’áatah quedar 
p’aat, p’atba divorciar 
p’aat, p’atba divorcio 
p’aat, xúun p’aat abandonar 
p’áatal permanecer 
p’áatal permanencia 
p’áatal tu huun enviudar 
p’aax adeudar 
p’aax adeudo 
p’aax crédito 
p’aax deber 
p’aax fiado 
p’aax fiar 
p’aax, láak’ deuda 
p’aay, p’ah alepusa 
p’aay, xo’xo’ot descuartizar 
p’at ba’al yóo’lal taak’in empeñar 
p’atal quedarse 
p’eek aborrecer 
p’eek asco 
p’eek detestar 
p’eek, k’uux odiar 
p’eel, ts’eeh despepitar 
p’éep’ desplumar 
p’eex enclenque 
p’eex, ts’uuts’ raquítico 
p’ekta’an, k’aasil máak vil 
p’elechkun, p’iiskun ajustar 
p’iha’, hats’al ha’ rocío 
p’iich cima 
p’iich, ni’ vértice 
p’iich, t’eel cresta 
p’iis limitar 
p’iis medida 
p’iis medición 
p’iis medir 
p’iis medir 
p’iis pesar 
p’iis, hol ch’ak mensura 
p’iis, p’isib medida 
p’iis, ts’aa p’iis moderar 
p’iis, xot’ k’áax, hol ch’ak mensurar 
p’iisib báscula 
p’íitkun, éemel, kaabaltal, kaabalkun mermar 
p’ik kuuch sobrecarga 
p’ik kuuch, píitmáan kuuch sobrecargar 
p’is hanal, p’íit hanal dieta 
p’is k’iin semana 
p’isib regla 
p’it tuuch, p’it chooch hernia 
p’o’ lavado 
p’o’ lavar 
p’o’ (x) lavandera 
p’onto’ pelícano 
p’óok cachucha 
p’óok sombrero 
p’oot adorno 
p’oot copete 
p’oot mechón 
p’oot penacho 
p’u’uhkin, p’u’uhs enfurecer 
p’u’uk bocanada 
p’u’uk cachete 
p’u’uk mejilla 
p’u’uk iit, bak’el iit anca 
p’u’uk iit, bak’el iit glúteo 
p’u’us almizclero (rata) 
p’u’us, toohol ahuyentar 
p’úl nu’ut’ yéetel wóolis. botija 
p’ul ook, t’óon pantorrilla 
p’uruxnak’ barrigón 
p’utu’us, uus, sotba inflar 
p’uuch aporrear 
p’uuh batida (cacería) 
p’uuh, ts’íik, chi’ichnak irritar 
p’úul barril 
p’úul cántaro 
p’úul piñata 
p’uulut incensario 
p’uum, waats’, looch, p’ooh encorvar 
p’uus giba 
p’uus joroba 
p’uuy, huuch’ pulverizar 
p’úuy, p’úuyul, xéet’, káach partícula 
p’uuy, ts’eeh mellar 
p’úuy, xéet’, xéet’el migaja 
pa’ muuk’ agonía 
pa’ síis, sat síis, k’íinah tibio 
pa’at, alab óol esperar 
pa’atik in bin ya me voy 
paach envés 
paach, kúul pach revés 
paach, paachil detrás 
paach, paachil, táankab fuera 
paach, paachil, táankab, táanxel exterior 
paach, pu’uch dorso 
paach, pu’uch, sibin, sibnel lomo 
paach, sóol cáscara 
paachil, paachih atrás 
paah acedo 
páahtal poder (verbo) 
páahtal, náahal lograr 
páak deshierbar 
páak desyerbar 
páak desyerbe 
paak, wool empacar 
paak’, taak’, tsaay contagiar 
páak’am (opuntia ficus indica) chumbera 
páak’am (opuntia ficus indica) nopal 
paal criatura 
paal niño 
paal (x) niña 
paal, táankelem muchacho 
paalil, tu paalil infancia 
paalitsil, máak ku meyal tia’al máax maneh. esclavo 
páan excavar 
páan, k’ooy, buuk’, pa’as escarbar 
páap picante 
páap picoso 
páapay jaspeado 
páapay boon jaspear 
paasel cabaña 
paasel choza 
paat formar 
paat, tuus inventar 
paat, u meenta’al wáa ba’ax ichil hunp’éel un’ukul hóohochil. moldear 
páats’, yéet’, yeets’ masaje 
páats’, yeet’, yoot’ sobar 
paax música 
paax tocar música 
páay ooch zorrillo 
páay, mahan préstamo 
páay, mahan prestar 
paay, pay wakax torear 
pach kaah suburbio 
pach ook empeine 
pachkab cogote 
pachkab nuca 
pah agrio 
pah, su’uts’  acedar 
pahkun, pakkun húuk empollar 
pak contemplar 
pak’ muro 
pak’ pared 
pak’ tabique 
pak’ kaab wáa xuux panal 
pak’ lu’um adobe 
pak’ lu’um embarro 
pak’ tu’ux ku mu’uku kimen bovéda 
pak’ xa’ak’ adobar 
pak’ xa’ak’ adobo 
pak’, ka’anal pak’ muralla 
pak’, pak’al, xaab plantar 
pak’a kook, utskin remendar 
pak’áal naranja 
pak’ach tortear 
pak’al cultivar 
pak’al plantío 
pak’al sembrar 
pak’al siembra 
pak’al ts’aba’an ti’ p’úul wáa ti’ kuum maceta 
pakab camada 
paklan k’eex, k’eex intercambio 
pam, pam ch’eel tucán (ave) 
papax k’ab  aplauso 
papax k’ab, lalah k’ab aplaudir 
papax k’ab, lalah k’ab palmear 
paula’an u k’iin, xota’an u k’iin condenado 
payal chi’ oración 
payal chi’ rezo 
payal chi’, kama t’aan rezar 
paybe, biin táanil, máan táanil preceder 
pe’ lah, pa’ lah cachetada 
pe’echak’ huella 
pe’echak’, ts’a’acha’ pisar 
pe’et, me’et rodaja 
peech garrapata 
peech’, maax, muux, yaach’ machucar 
peech’, pupuch’, yaach’ apachurrar 
peech’, puuch, yaach’, maax aplastar 
péek acción 
péek movimiento 
péek áamba, kíilba, tíitba terremoto 
péek óol arriesgar 
péek óol duda 
péek óol inquietar 
péek óol, k’ux óol recelo 
peek, k’uul vulva 
péek, péeks, pik’, húuy mover 
péek, puul, síit’ latido 
péek, séeba’anil, péeka’anil destreza 
péek, síit’, populaankil latir 
péek, wilbáa ondear 
peek’ can 
peek’ sabueso (perro) 
peek’, peek’il canino 
peek’, xiibil peek’ perro 
péeka’an hábil 
péeka’an, sáak’óol ágil 
péeks k’aak’, huts’ náahche’, much k’áak’ atizar 
péeks óol conmover 
péektsil noticia 
péektsil, péeksil fama 
peel, k’uul órgano genital femenino 
peel, k’uul vagina 
péepem mariposa 
peet aureola 
peets’, ts’aal apesgar 
peew precoz 
pepe’echak’ pisotear 
peso peso (moneda) 
peten, káach lu’um isla 
peten, petenil isleta 
pich’, ts’iiw tordo (ave) 
pichib che’ guayabo 
pichib, pich’ guayaba 
píib barbacoa 
píib, píibil horno subterráneo 
piich guanacaste (árbol tropical) 
piik fleco 
piik fustán 
piik justán 
píik’ sáas, sáastal alba 
píik’, chíikbes despejar 
píik’il, sáastah amanecer 
piim, tatil, piimil, su’ espesura 
piix forrar 
piix funda 
piix rodilla 
piix, ba’as estuche 
piix, huuk, teep’, tsiik cubrir 
piix, teep’ cobijar 
piix, yáal forro 
píixan kay delfín 
píixan, óol alma 
píixan, óol ánima 
píixan, óol espíritu 
pik chinche 
pikil, pikit abanicar 
pikit (x) abanico 
po’pot, ho’hol agujerear 
pok’ol pulgón 
polok gordo 
polok obeso 
polok, piim grueso 
polokkin, polokkun engordar 
pooch’, pooch’il blasfemia 
pooch’, pooch’il injuria 
pooch’, pooch’il injuriar 
pooch’, pooch’il insultar 
pooch’, pooch’il insulto 
pooch’, pooch’il ultrajar 
pooch’, pooch’il ultraje 
pooch’, pooch’il, k’ex óol renegar 
pooch’il blasfemar 
póoka’an, k’áak’ ta’an asado 
pool tallar 
pool che’ (h), men ba’alo’ob (h), yéetel che’ carpintero 
póol che’, súus che’ tornear 
pool im pezón 
pool keep glande 
pool píix rótula 
póol, ho’och desbastar 
pool, ho’ol cabeza 
póol, póol che’ labrar 
póolbil che’ fetiche 
póolbil che’, k’uh idolo 
poolil, ho’olil cabecilla 
póop petate 
poopox, tóotol burdo 
poos palido 
póos lu’um, tóos lu’um empolvar 
poot barrenar 
poot, hool perforar 
poots’, pots’ im, hóok’s k’aab im ordeñar 
popok’ look, pok’os look, lookankil borbotar 
popokxiik’, papalaankil revolotear 
pu’uch, paach espalda 
pu’uk, búu’tun, chan wiits, muul colina 
pu’uk, wiits, múul cerro 
pu’uk, wits cordillera 
puh pus 
puksi’ik’al corazón 
pul kaabal, lúubs abatir 
punab,  caoba 
puuk’ yaach’ diluir 
puuk’, pa’, huub huut deshacer 
puuk’, yaach’ desleir 
puuk’, yiib disolver 
puul, ch’iin, píik ch’iin botar 
puul, huk’s desechar 
puul, píik ch’iin aventar 
puul, píikch’iin abalanzar 
púus cepillo 
puut papaya 
púut acarrear 
púuts’ aguja 
púuts’ yan u pool alfiler 
púuts’ul evasión 
púuts’ul fuga 
púuts’ul, biin escapar 
púuts’ul, hóok’ol huir 
puytáanil, u ni’ baakel tseen. clavícula 
radióo radio 
sa’ atole 
sa’am, u lu’umil k’áa’náab arena 
sa’as k’eban condonar 
sa’as si’ipil, sa’asa’al si’ipil perdonar 
sa’as si’ipil, sa’at si’ipil indulto 
sa’asal si’ipil, sa’at si’ipil indultar 
sa’atal óol, sak kimen desmayar 
sa’atal, xuup, xu’upul disipar 
sa’il keep, u k’aab toon semen 
sáabim hurón 
sáabin comadreja 
sáabukan bolso 
sáak’ langosta 
saak’, saak’il comezón 
saak’, saak’il picazón 
saak’, saak’il, elel escozor 
sáak’óol, t’a’ah activo 
sáak’óol, t’a’ah diligente 
sáakal, jóoch’ hormigón 
saal ligero 
sáamal, ha’atskab mañana 
sáansamal, tuláakal k’iin diario 
sáap braza 
saap’ evaporar 
sáas, sáasil claridad 
sáas, sáasil claro 
sáas, sáasil luz 
sáaskun iluminar 
sáaskun, huul alumbrar 
sáastal, sáasital clarear 
saat despistar 
saat extraviar 
saat perder 
saat, baal desaparecer 
saatal óol atarantado 
saats’ liga 
saats’ tirahúle 
saats’, sasats’ki elástico 
saats’, t’iin, tiich’, siin estirar 
sáay, sáayal luxación 
saay, saayel hollejo 
sabak, yabak nah hollín 
sabak, yabak nah tizne 
sahak, sah óol, sah lu’um cobarde 
sahakil ti’ ha’, ko’il hidrofobia 
sahakkun atemorizar 
sahakkun, ts’aa sahak amenazar 
sahaktal, ch’a’ sahkil temer 
sahaktal, péek óol, k’ux óol recelar 
sahkab escondite 
sahkab guarida 
sahkil fobia 
sahkil temor 
sahkil terror 
sahkil, sahakil miedo 
sahlu’um, meeten keep pendejo 
sak blanco 
sak boox, sak éek’, boonil ch’o’ gris 
sak che’eh, k’as che’eh sonrisa 
sak chíik calandria 
sak chíik cenzontle 
sak óol, soot’ot pulmón 
sak p’o’ jabón 
sak pile’ental, saktal palidecer 
sak t’ah, buy ich catarata 
sak taak’in plata 
sak tso’ots, sak pool cana 
sak xikin tigrillo 
sak, hanil limpio 
sak’ab kool cañarroza 
sak’ab, ch’uhuk sak’ab caña de azúcar 
sakam, huuch’ masa 
sakil blancura 
sakil he’ clara 
sakkun blanquear 
sam ch’ooh azul cielo 
sam chak rosa (color) 
sam chak rosado 
sam k’aan amarillo claro 
sam nikte’ rosa 
sam ya’ax verde claro 
sat óol apendejar 
sat óol atarantar 
sat óol atontar 
sat óol aturdir 
sat óol desfallecer 
sat óol xa’ak’ pahal. confundir 
sawin malla 
sayab fuente natural 
sayab manantial 
sayab ha’ fuente artificial 
se’en catarro 
se’en gripe 
se’en tos 
se’en, se’en kaal toser 
séeb enseguida 
séeb raudo 
séeb urgente 
séeb, háan pronto 
séeb, péeka’an listo 
séeb, péekla’an, séeba’an veloz 
séeb, séeba’an, chich hach chich rápido 
séeb, séebil, chich, chichil intensidad 
séeb, sséebil, séeba’an prisa 
séeba’an de prisa 
séebal, tu séebal aprisa 
séebkun, lep’ óol aligerar 
séebkun, lep’ óol, chichkun apurar 
Seleektuun (espanto de piedra) Celectún 
si’ leña 
si’, mol che’ leñar 
si’ih acre 
si’ip delinquir 
si’ip faltar 
si’ip, pooch’, p’a’as ofensa 
si’ip, si’ipil, pooch’il, p’a’as ofender 
si’ipil, k’eban delito 
si’ipil, kuch culpa 
si’istal entumecer 
si’pil equivocación 
sib larva de carne 
síi, ts’aa donar 
síih regalar 
síih, antal, hóok’ol nacer 
síih, k’aam ofrenda 
síih, matan regalo 
síihil nacimiento 
síil, kaxáant descubrir 
síim moco 
síim mucosidad 
siin, xiit’, t’iin, haay, haykun extender 
síina’an escorpión 
síina’an (buthus occitanus) alacrán 
síinik hormiga 
siip’ roncha 
síis óol, oka’an se’en resfriado 
síiskun helar 
síiskun, síistal congelar 
síiskun, síistal, ke’eltal enfriar 
síit, p’iit salto 
síit’ óok’ot jarana 
síit’, p’iit saltar 
síit’, pa’ muuk’, pompom síit’ retozar 
síit’, péek palpitar 
síit’, puul, p’iit brincar 
síit’, puul, p’iit brinco 
sikil p’uus ajonjolí 
so’oy gallinero 
sob sobrino 
sob (x) sobrina 
sohol basura 
sook’, so’ok’ fibra 
sóol he’ cascarón 
sóol ich, paach ich párpado 
sóol, maak carapacho 
sóol, ooxel costra 
sóol, paach concha 
sóol, paach corteza 
sóol, piix vaina 
sóon k’áak’, léets’ chamuscar 
soorot’, sot’ot’ bofe 
soorot’, sot’ot’ bronquio 
soot sonaja 
soots’ murciélago 
su’, piim, chehekbal, kokohekl, chechehekl tupido 
su’uk césped 
su’uk paja 
su’uk zacate 
su’uk, xíiw pasto 
su’uk’in ayunar 
su’uk’in ayuno 
su’uts’ muliix limón agrio 
su’uts’ pak’áal naranja agria 
su’uts’, pah agrio 
su’uts’kin, pahkun agriar 
su’utsil, subtalil ridículo 
sublak, subtal vergüenza 
sublakkun, sublakkin avergonzar 
suhuy virginidad 
suhuy, ch’úupal ma’ ta’alki’ (x) virgen 
suk’taah acostumbado 
sukkin ba’alche’o’ob domar 
suku’un hermano mayor 
suuhuy, xlo’bayan, xlo’bayen, ch’úupal doncella 
suuk domesticado 
suuk manso 
suuk, suuka’an dócil 
suuk, suukil costumbre 
suukkin amansar 
suuktal, suuktah habituar 
suum cuerda 
suum soga 
suup’ cerca (muro) 
suup’, koot cerco 
suut devolver 
suut retornar 
suut retorno 
suut, balak’, walak’ volver 
suut, ch’eet virar 
suut, k’eex convertir 
suut, pirin suut girar 
súut, súutuk instante 
súut, súutuk momento 
suut, taal regresar 
suut, walak’, balak’ voltear 
súutuk rato 
t’aab, hoop activar 
t’aab, hoop avivar 
t’aab, hoop encender 
t’aaham callo 
t’aaham juanete 
t’áal k’u’ ahorro 
t’aan habla 
t’aan hablar 
t’aan idioma 
t’aan lengua 
t’aan lenguaje 
t’aan llamada 
t’aan llamar 
t’aan vocablo 
t’aan tu paach intrigar 
t’aan, a’al invitar 
t’aan, a’al tuukul, ts’aa tuukul opinar 
t’aan, k’iben t’aan mensaje 
t’aan, t’aanbah, t’aanbail convocar 
t’aan, t’aanil palabra 
t’aan, ts’aa t’aan información 
t’aan, ts’aa t’aan,a’al ts’aa ohéetbil informar 
t’aan, tsikbal conferencia 
t’aan, tsikbal conversación 
t’aan, tsikbal conversar 
t’aanbail; k’iin ku ya’aliko’ob yan u yilkuba máako’ob ti’ hunp’éel tu’ux. cita 
t’aant’an pool, t’aant’an ho’ol delirar 
t’aaw, chan t’eel; kuluul pollo 
t’eel (h) gallo 
t’eet’ cadera 
t’eet’ pelvis 
t’i’il surco 
t’i’il, k’aal trabar 
t’iin aak’ frenillo 
t’iin, siin tensar 
t’íinchak’ háanchak’ balak’ ook bicicleta 
t’iit’, t’iit’tal empachar 
t’o’ol a pach espina dorsal 
t’o’ol pak’ escarpa 
t’o’ol, tsool columna 
t’o’olol pu’uch, t’o’olol paach vértebra 
t’o’ona’an, ma’ muuk’il débil 
t’óoch picado 
t’óoch, chi’ picar 
t’óochpahal tropezar 
t’ooh, buut’ envasar 
t’ooh, t’aah, ch’aah, ts’iib filtrar 
t’ool lagarto pequeño 
t’óon pierna 
t’oonkin, sublakkun humillar 
t’oontal, máan óol decaer 
t’oox repartir 
t’oox, haats, buh, xoot’ dividir 
t’u’ul conejo 
t’uchkin agachar 
t’úubul k’iin, bin k’iin atardecer 
t’úubul k’iin, bin k’iin, chíinil k’iin ocaso 
t’uuch moño 
t’úul beh, t’úut’ul beh vereda 
t’uup meñique (dedo) 
t’uut’ loro 
t’uut’, kéel cotorra 
t’úut’ul beh brecha 
ta’ caca 
ta’ cagada 
ta’ cagar 
ta’ defecar 
ta’ estiércol 
ta’ mirada 
ta’ mierda 
ta’ koh sarro (de los dientes) 
ta’ pool caspa 
ta’ xikin cerúmen 
ta’ab sal 
ta’ak archivar 
ta’ak encubrir 
ta’ak preservar 
ta’ak, baal esconder 
ta’ak, k’aal retener 
ta’ak, kuup almacenar 
ta’ak, mak chi’ disimular 
ta’ak; kalan, kanan guardar 
ta’an cal 
ta’an ceniza 
ta’ant calcinar 
ta’kih bagazo (de henequén) 
táab mecapal 
taab, taak’ injertar 
táabal, tak’moots arraigar 
táah awat, chi’ibal ok’ol alarido 
táah che’, náax che’ tea 
táah nohoch descomunal 
táah nohoch, hach nohoch gigante 
táak che’, tóohche’ apuntalar 
taak, k’uchul, u’ul eyaculación 
taak, ts’íibol, k’áat ansia 
taak, ts’íibol, poochil deseo 
taak’ adherir 
taak’, heets’, akkun fijar 
taak’, nuup  anexar 
taak’, paak’, haats’ pegar 
taak’, tsaay aglutinar 
taak’, u tsu’utsuhool yéetel kib wáa uláak’ soldar 
taak’in dinero 
taak’in moneda 
taak’in, noh kaah capital 
taakil hanal apetito 
taaktal xeh náusea 
taaktal, taakkun, taahkun excitar 
taal, k’uchul, u’ul, kóohol eyacular 
taal, náats’al, biin acudir 
taal, taah venir 
taam abismo 
taam hondo 
taam profundo 
taam, hool hach taam sima 
táaman, táamne’el hígado 
táan, aktáan, táan pool, táan ho’ol frente 
táan, táanil, aktáan delante 
táan, tu táan presencia 
táanichahal, máan táanil avanzar 
táanil anterior 
táanil, táanih, yáax  antes 
táanilkun adelantar 
táanilkun adelante 
táankab patio 
táankab, paachil afuera 
táankelem (h), lo’bayam (x) adolescente 
táankelem, táankelen doncel 
táankelem; paalitsil mozo 
táankelemil (h), lo’bayanil (x) adolescencia 
táankelemil, xi’ipalil juventud masculina 
táankelen, táankelem mancebo 
táanxel kaahil foráneo 
táanxel máakm táanxel kaahil, ts’ul extranjero 
táanxelil forastero 
táas iit culero 
táas iit pañal 
taas, púut traer 
taat, lakbal, síistal, olomtal cuajar 
taat, síistal cuajo 
taatak xeh asquear 
taats’, toh recto 
táax, babayki, hahalki liso 
táax, táats’ llano 
táaxkun allanar 
táaxkun aplanar 
táaxkun, míis arrasar 
táaxkun, táats’kun, tohkin nivelar 
tah che’ antorcha 
tahal hanal, tahal o’och digestión 
tahal hanal, tahal o’och, éemel o’och digerir 
tahal, tahankun, tak’antal madurar 
tak hasta 
tak ho’ol, tak pool quejarse 
tak pool, tak ho’ol acusar 
tak pool, tak ho’ol delatar 
tak pool, tak ho’ol querella 
tak pool, tak ho’ol, a’al denunciar 
tak t’aan inducir 
takal t’aan discordia 
takchalak, chíikba bambolear 
tamali’, to’obil holo’och tamal 
taman borrego 
taman oveja 
taman, piits’ (gossypium herbaceum) algodón 
tan in estoy 
tat denso 
tat, lolomki espeso 
tatal k’ab tantear (con la mano) 
te’ela’, waye’  aquí 
te’elo’ ahí 
te’ex ustedes 
teech tú (personal) 
teech usted 
teek manatí 
teek ch’íihil, póot ch’íihil avejentar 
téen, -máal, -puul vez 
téenek huasteco 
teep’ cobertor 
teep’ cobija 
teep’ sábana 
teep’, baal abrigar 
teet, yéey seleccionar 
téet, yéey elegir 
téet, yéey, xíix escoger 
Telchak (raíz de mangle) Telchac 
teléebits’ióo televisión 
Tenaab (lugar de nenúfares) Tenabo 
Tenahtsiik (casa de hiladeros) Tenosique 
tep’ ich, pix ich máscara 
tep’ kimen amortajar 
T-Ho’ (lugar de cinco) Mérida 
ti’, tu, waye’ en este (esta) 
ti’i, te’elo’, tolo’ allí 
ti’il, tia’al propiedad 
ti’its, tu’uk’ esquina 
ti’its’, tu’uk’  ángulo 
tia’al para 
tia’al propio 
tia’alint, ch’a’ apropiar 
tia’altal adueñarse 
tihil, bobóohki seco 
tihil, tihinkun secar 
tiip’, tíip’il, máan, píit máan exceder 
tíit, tíil vibrar 
tíix ha’, chaal enjuagar 
tikin sóolba pelagra 
tip’ix k’áak’ chispa 
tip’ix k’áak’ chispear 
T-K’áax (lugar del bosque) Tekax 
to’, teep’ envoltorio 
to’, teep’, wool envolver 
to’on nosotros (nosotras) 
to’otol rústico 
to’otop atormentar 
to’to’op maltratar 
toh momoto (animal) 
toh oolal salud 
toh, taats’ directo 
tohkin alinear 
tohkin, taats’, tats’kun enderezar 
tohol importe 
tohol precio 
tohol valor 
tok iim, tok chu’uch, luk’s chu’uch destetar 
tok’, tok’ tuunich pedernal 
tolo’, te’elo’, ti’i allá 
tomoh chi’, tomok chi’, tomox chi’ agüero 
tomoh chi’, tomok chi’, tomox chi’ augurar 
tomoh chi’, tomox chi’ agorar 
tomok chi’ presagiar 
tooh in wóol estoy bien 
tóohche’, áantah apoyo 
tóok abrasar 
tóok quema 
tóok pay, háan pay arrebatar 
tóok, elel , t’aab incendiar 
took, luk’s, tseel quitar 
took’ sangría 
took’, k’i’ik’ankil sangrar 
tóolok basilisco 
toon guardapolvos 
toon tsíimin, xiibil tsíimin potro 
toop chingar 
toop problema 
toop tormento 
toop, loob, k’aas desgracia 
toop, loots’, náahal vencer 
tóop, sikil pepita de calabaza 
tóop’, xíitil, hóok’ol, tóop’ol brotar 
tóos ha’, tóosa’ llovizna 
tóos ha’, tóosa’ lloviznar 
tóos, póos polvear 
toot mudo 
topo friega 
topo joda 
totohk’e’ cacarear 
totohk’eb, totok k’eb cloquear 
ts’a’ah dar 
ts’a’ay colmillo 
ts’aa aportar 
ts’aa colocar 
ts’aa conceder 
ts’aa usar 
ts’aa ba’ax k’abéet abastecer 
ts’aa chu’uch amamantar 
ts’aa chúumuk wáa ba’ax centrar 
ts’aa mahan alquilar 
ts’aa ohéetbil, men ohéetbil divulgar 
ts’aa óol, k’uub óol dedicar 
ts’aa óol, u’uy  atender 
ts’aa tu’ux wenel máak aposentar 
ts’aa uk’ul abrevar 
ts’aa xanab, taak’ xanab calzar 
ts’aa, antal producir 
ts’aa, k’a’ay ofrecer 
ts’aa, k’uub conferir 
ts’aa, k’uub depositar 
ts’aa, k’uub otorgar 
ts’aa, suuk uso 
ts’aa, taak poner 
ts’áaba chichi, ma’ tu p’atkuba resistir 
ts’aabil ba’al yóok’ol uláak’. aplicar 
ts’aak curar 
ts’aak intoxicar 
ts’aak medicar 
ts’aak medicina 
ts’aak remedio 
ts’aak, ba’al ku kiimsah veneno 
ts’aal, peets’ presionar (físicamente) 
ts’aal, taak’ estampar 
ts’áam par de zapatos 
ts’aam, buul, búulul, tomchahal hundir 
ts’aam, suul remojar 
ts’aam, t’uub, buul sumergir 
ts’ak máak ts’ak yah médico 
ts’akik curación 
ts’almuy saramullo (planta) 
ts’ats’aak, may ku ts’aak k’oha’an. doctor 
ts’e’ets’ek, p’íit porción 
ts’eeb bizco 
ts’eeh, ts’iil, p’eel mondar 
ts’eh na’ tía 
ts’eh yuum tío 
ts’i’ óol, tuukul imaginar 
ts’íib escribir 
ts’íib redactar 
ts’íib registrar 
ts’íib (x) secretaria 
ts’íib ku bin táanil ti’ hunp’éel k’aaba’ tia’al u ye’esik xiib yéetel chéen huntúul wáa hunp’éel. el (artículo) 
ts’íib  anotar 
ts’íib, ts’íibil escritura 
ts’iibil hu’un carta 
ts’íibol figurarse 
ts’íibol, pooch antojo 
ts’iibol, poochtal ambicionar 
ts’íibol, poochtal ambición 
ts’íibol, taak, k’áat apetecer 
ts’íibol, yaanyan anhelar 
ts’iibol, yah óol envidiar 
ts’iik afeitar 
ts’iik rasurar 
ts’íik bravo 
ts’íik feroz 
ts’íik (h) zurdo 
ts’íik (x) zurda 
ts’iik ba’alche’ fiera 
ts’iik, k’oos, k’oliskun, noroch k’oos, norot’ k’oos rapar 
ts’íikil, p’u’uhul coraje 
ts’íil, súus, k’oos pelar 
ts’íin, ts’íim yuca 
ts’iip, p’e’es desollar 
ts’iis relación 
ts’iis, naach’, taal coito 
ts’iis, t’aak violar (deshonrar) 
ts’ipit (x) anillo 
ts’its’ianki piar 
ts’o’ok, ts’o’okol concluir 
ts’o’ok, xu’ul acabar 
ts’o’okih, ts’oka’an ya 
ts’o’okol conclusión 
ts’o’okol consumar 
ts’o’okol terminar 
ts’o’okol beel boda 
ts’o’okol beel casamiento 
ts’o’okol beel casar 
ts’o’okol beel matrimonio 
ts’o’okol bel nupcias 
ts’o’oks, xu’uls, ch’eeh, kíims exterminar 
ts’o’om cerebro 
ts’o’om seso 
ts’o’omel baak médula 
ts’ono’ot cenote 
ts’ook, xuul final 
ts’oon arcabuz 
ts’oon arma 
ts’oon carabina 
ts’oon disparo 
ts’oon escopeta 
ts’oon fusil 
ts’oon fusilar 
ts’oon rifle 
ts’oon, chuuk caza 
ts’oon, p’uuh caceria 
ts’oon, p’uul, chuuk cazar 
ts’oop, oks zampar 
ts’óopol, k’áalal atollar 
ts’oot, huup, chook’, oks, kaap meter 
ts’ooy, ts’o’oyol, bek’echtal, bi’ich’tal enflaquecer 
ts’ooy, ts’oya’an, bek’ech, cholo’op flaco 
ts’ooy, ts’oya’an, bek’ech, cholo’op magro 
ts’op che’ estaca 
ts’op ta’, tsop íich’ak uñero 
ts’ots’op loom acribillar 
ts’ots’opkil, ts’ots’opkih atolladero 
ts’u’uba, ts’u’ubankun suavizar 
ts’u’ut avaro 
ts’u’ut egoísta 
ts’u’ut tacaño 
ts’u’uts beso 
ts’u’uts’ besar 
ts’u’uts’ fumar 
ts’u’uts’, chu’uch succionar 
ts’u’uts’ukin, sulbankúun ablandar 
ts’unu’un chupaflor 
ts’unu’un colibrí 
ts’uul caballero 
ts’uum, ts’úumul deshinchar 
tsaa demanda (consumo) 
tsáab cascabel 
tsáab kaan vívora de cascabel 
tsaah freír 
tsaats lonja 
tsaats manteca 
tsaats, polkil empella 
tsaats, polokil grasa 
tsaay añadir 
tsaay, taak’ empatar 
tsaay; na’at atinar 
tsahbi bak’ bistec 
tsak’ charal 
tse’ek discurso 
tseek predicar 
tseek, tse’ek sermón 
tseek’, baakel pool cráneo 
tséel a lado 
tséel  al lado 
tseel, haats separar 
tseel, luk’s restar 
tséel, tu’uk’ rincón 
tséel, xáax costado 
tséel, xáax, háal lado 
tseem pecho 
tseemil ch’íich’, sak bak’, tseem pechuga 
tséen criar 
tséen hanal alimentación 
tséen, kuxkin mantener 
tséen, láat’ sustentar 
tséen, polokkin, polokkun cebar 
tséen, tsaa hanal alimentar 
tsel nook’, pit nook’, luk’s nook’, chaknúul encuerar 
tsel xanab, luk’s xanab descalzar 
tselek, baakel t’óon espinilla 
tselek, baakel tselek tibia 
tsi’ikbil bak’ yéetel u xa’ak’ salpicón 
tsiik honrar 
tsíik izquierda 
tsíik k’ab mano izquierda 
tsíil, tíich’ hebra 
tsíimin tapír (animal) 
tsíimin  caballo 
tsíits ha’ bendecir 
tsikbah, tsikbal charla 
tsikbal departir 
tsikbal ich ka’atúul máako’ob diálogo 
tsikbal, t’aan platicar 
tsikbal, tsibalil cuento 
tsikbal, tsool narrar 
tsikbal, tsool, a’al relatar 
tsikbe’en digno 
tso’ots pelo 
tso’ots, tso’otsel pool, tso’otsel ho’ol cabello 
tsol t’aan intérprete 
tsol xíimbal desfilar 
tsol xikin aconsejar 
tsol xikin consejero 
tsol xikin, ts’a nu’uk, ch’a’ nu’uk orientar 
tsolk’in almanaque 
tsool acomodar 
tsool adaptar 
tsool clasificar 
tsool describir 
tsool escorar 
tsool explicar 
tsool orden 
tsóol desarrollar 
tsool, k’es t’aan, u su’utul hunp’éel t’aan ti’ uláak’. traducir 
tsool, t’o’ol fila 
tsool, tsol t’aan explicar 
tsuub agutí 
tsuub, t’u’ul liebre 
tsúuk parque 
tsuuk, chíin buche 
tsuuk, nak’ panza 
tsuuk, tso’ots tsíimin crin 
tsuuk, tsuukel, nak’ estómago 
tsuum mechón de pavo 
T-Tsíimin (Tierra de tapires) Tizimin 
tu heel k’iin hasta la vista 
tu heel k’iin hasta luego 
tu ka’atulil, le ka’peel ambos 
tu taal u sáastal aurora 
tu’ apestar 
tu’ apestoso 
tu’, tu’ha’an, k’aas, k’aasa’an podrido 
tu’, tu’il, book hedor 
tu’tal, tu’tah podrir 
tu’tal, tu’tah, book’ podrir 
tu’u’lu’um (lugar en la isla de los conejos) Tulúm 
tu’ub, p’aat olvidar 
tu’ubul, sa’atal equivocar 
tu’upul, muk’yah agonizar 
tu’ux dónde 
tu’ux ku le’ebe nook’ tendero 
tu’ux ku pa’ak’al hats’uts loolo’ob yéetel hats’uts che’o’ob. jardín 
tu’ux ku yúuchul koonol expendio 
tuch’ (x) sonaja de calabazo 
tuch’ub señalar 
tuchkiin abultar 
tuk’ cocoyol 
tuk’ trébol 
tuk’ub hipo 
tuláak k’iin otro día 
tuláakal todos 
tuláakal ba’al ku kanik yéetel ku ka’ansik máak. cultura 
tuláakal ba’al yaan yóok’ol kaab. ambiente 
tuláakal ba’alche’o’ob hilankil u máano’ob reptil 
tuláakal k’iin todos los días 
Tuliha’ (lugar de aguas grandes) Palenque 
tulix libélula 
tumen porque 
tumen, tu yo’olal, yóok’lal por 
tunk’ul tambor 
tunkuruchu, kulte’ buho 
tup k’áak’ (h) bombero 
tusbel ocupar 
tuskep vacilar 
túub saliva 
túub, háak túub escupir 
tuuch molleja 
tuuch ombligo 
tuuch’ub, e’es apuntar 
túuchul, háayal, ts’áamal posar 
túuk, múul, múuch’ tsúuk montón 
tuukul acordarse 
tuukul idea 
tuukul meditar 
tuukul mente 
tuukul pensamiento 
tuukul pensar 
tuukul reflexionar 
tuukul may fantasía 
tuukul u tukla’al wáa ba’ax táanil ti’ u meenta’al premeditación 
tuukul, na’at juicio 
tuukul, na’at razonar 
tuukul, oks óol creer 
tuukul, péek óol sospecha 
tuukul, yah tu yool afligido 
tuukul, yah tu yool triste 
tuul desbordar 
tuul rebosar 
tuul k’i’ik’ hemorragia 
túulis, chika’an chúuka’an entero 
túulis, tuláakal, chuka’an total 
túulis, tuláakal, láah, bul todo 
túum probar 
túum prueba 
túumben nuevo 
túumen ya que 
túun donde 
túunbenkun actualizar 
tuunich piedra 
tuunich ch’ooh, k ’áak’ ch’ooh azul turquesa 
tuunkuy calcañal 
tuunkuy talón 
túunt catar 
tuup apagar 
tuup arete 
tuup borrar 
tuus chasco 
tuus engañar 
tuus engaño 
tuus fingir 
tuus mentir 
tuus mentira 
tuus, toop traición 
tuus, toop traicionar 
tuux difundir 
tuux hoyuelo 
túux enviar 
tuux (x) guajolota 
tuux (x) pava (hembra) 
túux t’aan, túuxbil t’aan recado 
túux, tusbeel mandar 
túux, túuchi’ remitir 
túuxt despachar 
T-Xiib (Lugar de hombres) ciudad del Carmen 
u báabaxta’al xch’up mancillar 
u baakel keléembal omóplato 
u bak’el k’éek’en carne de cerdo 
u bak’el kaan carne de serpiente 
u bak’el kaax carne de gallina 
u bak’el kéeh carne de venado 
u bak’el t’u’ul carne de conejo 
u bak’el taman carne de cordero 
u bak’el úulum carne de guajolote (pavo) 
u bak’el wakax carne de res 
u beel wakax k’áak’ riel 
u beeta’al hunp’éel ba’al he’ex u nu’ukulil tu’ux ts’a’abale’. amoldar 
u beil, u behil dirección 
u bin u kahnáalilo’ob hunp’éel kaah despoblar 
u bo’onol wáa ba’ax yéetel ta’an yétel ha’ lechar 
u buul máak yéetel taak’in. apostar 
u háal k’aak’náab, u chi’ k’áak’náab costa 
u hach ma’alobtal máak wáa he’ ba’axake’. auge 
u hanal máak oka’an k’iin cenar 
u heel nook’ muda de ropa 
u heel, heela’an divergente 
u hela’anil t’aan ku síihil ti’ u na’ t’aan dialecto 
u ho’ol nah tejado 
u huum kaal, t’aan voz 
u k’a’alah waacho’ob tu mahilo’ob. acuartelar 
u k’aab muliix jugo de limón 
u k’aab pak’áal jugo de naranja 
u k’aabil ki’ vino tinto 
u k’áasil nah aposento 
u k’áaxil kaah, u lu’umil kaah ejido 
u k’iini táan u báaxlaantkuba ba’alche’o’ob. brama 
u k’uux yik’el che’ wáa nook’. apolillar 
u ka’ meenta’al wáa ba’ax repetir 
u ka’analil alteza 
u ka’analil altura 
u ki’imak óol k’iin kaba’ feliz cumpleaños 
u koh ch’íich’, u ni’ ch’íich pico de ave 
u kúuchil ta’ letrina 
u kúuchil tu’ux ku ko’onol ha’ ku káalkunsik máak taberna 
u kúuchil tu’ux ku ko’onol wa ku meyahta’al k’at. alfarería 
u kúuchil tu’ux ku kutal ta’ máak. bacín 
u kúuchil tu’ux ku ta’aka’al wáa ku líi’sa’al hu’uno’ob. archivo 
u kúuchil tu’ux ku ts’a’abal nook’ ropero